نرخ سود اسناد خزانه اسلامی در ادامه روند افزایشی خود، دیروز به‌طور میانگین بالاتر از ۳۰ درصد قرار گرفت. این در حالی است که سود بانکی ارقامی به مراتب کمتر را تجربه می‌کنند. گرچه رونق بازار سهام، انتظارات افزایشی از سودآوری و نیاز به نقدینگی حقوقی‌ها از جمله عوامل افت قیمت اسناد خزانه و در نتیجه افزایش بهره آنها به‌شمار می‌روند. اما به‌نظر می‌رسد کم‌توجهی عمومی و تبلیغات ناکافی یکی از دلایلی است که باعث شده در این سطح از بازدهی نیز خریداران حضور کمرنگی در بازار بدهی داشته باشند.

دیروز روند نزولی قیمت اوراق در بازار بدهی ادامه پیدا کرد. این شرایط با توجه به رابطه معکوس میان قیمت و بازدهی، سبب شد تا میانگین نرخ سود موثر «اخزا»ها وارد کانال ۳۰ درصدی شود. در این میان به نظر می‌رسد رونق بازار سهام، اصلی‌ترین دلیل جهش نرخ سود در بازار بدهی است. وضعیتی که سبب شده است تا شاهد افزایش عرضه‌ها در میان اوراق موجود در بازار بدهی و حرکت نقدینگی حاصل به سمت بازار سهام باشیم. البته عدم فرهنگ‌سازی درست درخصوص سرمایه‌گذاری در یک بازار با حداقل میزان ریسک، خود دلیل دیگری برای مغفول ماندن این بازار است. شرایطی که سود ۳۰ درصدی را نیز از چشم صاحبان سرمایه مخفی کرده است. در حالی بورس تهران طی دو ماه گذشته، شاهد رشد پرشتاب قیمت‌ سهام و کسب بازدهی حدود ۳۴ درصدی بوده است که قیمت اوراق در بازار بدهی روندی معکوس را در پیش گرفته‌ است. شرایطی که روز گذشته سبب شد تا میانگین نرخ سود اسناد خزانه اسلامی موجود در بازار بدهی با یک تغییر کانال در مسیر صعودی، در سطح ۱/ ۳۰ درصدی قرار گیرد. این تغییر کانال این‌بار به واسطه تغییر نرخ سود در بازار پول یا همان سپرده‌های بانکی نبود، بلکه رقابت میان دو بازار بدهی و سهام عامل اصلی جهش نرخ سود «اخزا»ها شد.

طی دو هفته معاملاتی اخیر، میانگین ارزش معاملات در بورس تهران با رشد محسوسی از ۶۰۰ میلیارد تومان نیز فراتر رفت. این در حالی است که پیش از این، این متغیر به زحمت سطوح ۲۰۰ میلیارد تومانی را لمس می‌کرد. هر‌چند در این فضا، بخشی از نقدینگی وارد شده به گردونه معاملات، طبیعتا پول‌های تازه‌ای است که از بیرون بازار وارد گردونه معاملات شده است، اما شواهد نشان می‌دهد بهبود چشم‌انداز آتی بورس تهران سبب شده است تا نقدینگی قابل توجهی از دیگر بازارها به سمت بازار سهام حرکت کند. افزایش عرضه در بازار بدهی خود گواهی بر این مدعا است. به این ترتیب بازار بدهی که غالبا از بازیگران حرفه‌ای‌تر و سرمایه‌های درشت‌تر بهره می‌برد، شاهد نقد کردن اوراق و ورود این میزان از نقدینگی به گردونه معاملات سهام به منظور کسب سود بیشتر است. تغییر رفتار معامله‌گران در این بازار نشان می‌دهد انتظارات نسبت به رونق ادامه‌دار بورس بیش از گذشته تقویت شده است. این افزایش عرضه‌ها طبیعتا به افت بیشتر قیمت اوراق موجود انجامیده است. به این ترتیب در شرایطی که نرخ سود قانونی سپرده‌های بانکی ثبات نسبی را تجربه می‌کند، رونق بازار سهام باعث شده است تا عرضه اوراق بدهی برای انتقال نقدینگی به بورس افزایش یابد. البته باید توجه داشت که تداوم این روند در بازار بدهی، می‌تواند منجر به افزایش جذابیت این بازار با نرخ سود بالاتر و البته ریسک کمتر برای سرمایه‌گذاران شود.

همان‌طور که اشاره شد روز گذشته میانگین نرخ سود موثر ۱۸ سررسید موجود اوراق اسناد خزانه اسلامی در سطح ۱/ ۳۰ درصد قرار گرفت. البته این میزان بازدهی در مقایسه با دیگر بازارها که عمدتا در زمره بازارهای سفته‌بازانه قرار می‌گیرند، از جذابیت کمتری برای صاحبان سرمایه برخوردار است. جایی که دو بازار سکه و ارز از ابتدای سال تاکنون به ترتیب با بازدهی ۱۴۵ و ۱۱۷ درصدی همراه شده‌اند. این جهش بی‌سابقه سبب شده است تا انتظارات از سرمایه‌گذاری نیز دچار تغییرات جدی شود.

مغفول ماندن بازار بدهی

همان‌طور که در گزارش‌های پیشین «دنیای اقتصاد» به دفعات تاکید شد، بازار بدهی با وجود نرخ‌های سود جذاب مغفول مانده است. شرایطی که ناشی از عدم شناخت کافی صاحبان سرمایه از این بازار است. بازار بدهی در زمره کم‌ریسک‌ترین بازارها در اقتصاد طبقه‌بندی می‌شود. نگرانی در مورد بازپرداخت و ریسک نکول در میان اوراق بدهی وجود ندارد و ضمانت‌های متعدد دولت و بخش خصوصی سبب شده ریسک‌ها در این بازار به‌طور محسوسی کاهش یابد. در حال حاضر حتی در صورتی که معتقد به عدم رعایت سود قانونی سپرده‌ها نزد بانک‌ها باشیم، باز هم نرخ سود موجود در میان اوراق بدهی، بسیار جذاب به نظر می‌رسد. این میزان بازدهی با توجه به ریسک ناچیز این اوراق طبیعتا فرصتی مناسب برای سرمایه‌گذاری فراهم می‌آورد. با این حال رغبت چندانی از سوی سرمایه‌گذاران برای ورود به این بازار دیده نمی‌شود. شرایطی که به عدم فرهنگ‌سازی درست در این خصوص باز می‌گردد. این موضوع حتی عدم اعتماد به این بازار از سوی صاحبان سرمایه را نیز در پی داشته است. این در حالی است که شناساندن بازار بدهی به سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی می‌تواند نقدینگی قابل توجهی را جذب این بازار کند. بازاری که با حداقل میزان ریسک، بازدهی مناسبی را از آن صاحبان سرمایه می‌کند و مکانی مناسبی برای ورود نقدینگی سرگردان موجود در اقتصاد ایران با کمترین اثر تورمی است.

استفاده مطلوب از رشد نقدینگی

جهش قابل توجه نقدینگی از ۵۷۴ هزار میلیارد تومان در سال۹۲ به بیش از ۱۵۲۸ هزار میلیارد تومان در پایان خرداد ماه سال جاری، نشان از نابسامانی پولی در کشور دارد. این رقم حتی در قیاس با مدت مشابه سال ۹۶ نیز نشان‌دهنده رشد بیش از ۲۰ درصدی است. در این شرایط ورود این حجم از نقدینگی به بازارهای سفته‌بازانه همچون بازار ارز، سکه یا مسکن طبیعتا به افزایش تورم می‌انجامد. استفاده از ظرفیت‌های بورس اوراق و سهام اما راهکاری مناسب برای جلوگیری از این رخدادهای تورمی است. باید توجه کرد بازار سرمایه، تنها بازاری است که با جذب نقدینگی، کمترین اثر تورمی را به دنبال دارد. یکی از مهم‌ترین کارکردهای بازار بدهی، تامین مالی پیمانکاران است. به این ترتیب افزایش توجه به اوراق بدهی نه تنها از سوی سرمایه‌گذاران بلکه با افزایش عرضه اوراق در این بازار، در نهایت منجر به افزایش سرمایه‌گذاری، به کارگیری نیروی کار بیشتر و افزایش تولید و صادرات می‌شود. بنابراین فرهنگ‌سازی درست در زمینه سرمایه‌گذاری در بازار بدهی در کنار اخذ تصمیمات کارشناسانه از سوی مقام سیاستگذار می‌تواند در مجموع زمینه رشد و رونق اقتصادی را فراهم ‌آورد.