کيفيت اجراي موازين حاکميت شرکتي از مهم‌ترين شاخص‌ها در ارزيابي عملکرد موسسات اقتصادي محسوب مي‌شود. اين روزها پاي صحبت هر کدام از مديران گروه سرمايه‌گذاري خوارزمي که بنشينيد، از تلاششان براي اجراي اصول حاکميت شرکتي مي‌گويند و تأثيري که تأکيد بر اجراي اين اصول، بر بهبود عملکرد و ارتقاي جايگاه شرکت داشته است. براي آشنايي بيشتر با چندوچون پياده‌سازي اصول حاکميت شرکتي در گروه سرمايه‌گذاري خوارزمي، پاي صحبت سميرا برزي‌مهر، مدير حسابرسي داخلي گروه سرمايه‌گذاري خوارزمي، نشستيم.
لطفاً توضيح مختصری از تعريف اصول حاکميت شرکتی، تاريخچه و تأثيرش بر عملکرد شرکت‌ها داشته باشيد.
حاکميت شرکتي (Corporate Governance) به مجموعه قوانين و مقررات، فرايندها، روش‌ها و سيستم‌‌هايي گفته مي‌شود که هدف اصلي آن پاسخ‌گويي، شفافيت در ارائه اطلاعات و گزارشگري مناسب، رعايت عدالت و حقوق ذي‌نفعان است. چنان‌چه در شرکت‌ها به موضوع حاکميت شرکتي توجه مناسب نشود، چارچوب منطقي براي ايجاد اعتماد بلندمدت ميان تصميم‌گيران شرکت و ذي‌نفعان فراهم نمي‌شود، در‌حالي‌که در صورت استقرار چنين ساختاري در سازمان، تقسيم وظايف و مسئوليت‌ها بين سهام‌داران، هيئت مديره و مديران اجرايي به طور واضح مشخص مي‌شود و استقرار نقش‌هاي نظارتي مديريت غيراجرايي از قبيل کميته حسابرسي، کميته انتصابات، کميته سرمايه‌گذاري و هم‌چنين ايجاد و استقرار سيستم کنترل‌هاي داخلي مناسب مورد توجه خاص قرار مي‌گيرد. در اين حالت مسئوليت پاسخ‌گويي پررنگ‌تر شده و منافع سهام‌داران و ذي‌نفعان حفظ مي‌شود.
از دهه 1990 در کشورهاي صنعتي و پيشرفته جهان نظير انگلستان، آمريکا، استراليا و برخي از کشورهاي اروپايي، هم‌زمان با تشکيل شرکت‌هاي بزرگ و تفکيک مالکيت از مديريت و در پاسخ به مشکلات مربوط به اثربخشي هيئت مديره، وقايعي مانند افشاي کمک‌هاي نامشروع و پنهان 17 شرکت بزرگ آمريکايي به حزب جمهوري‌خواه در سال 1973 که به ماجراي واترگيت شهرت يافت و هم‌چنين رسوايي‌هاي مالي تعدادي از شرکت‌هاي بزرگ و مشهور دنيا، ازجمله انرون (Enron) و ورلدکام (World com)، کاهش اعتماد عمومي نسبت به اطلاعات و گزارش‌هاي مالي منتشرشده از سوي شرکت‌ها را به دنبال داشت و توجه همگاني را به نقش برجسته حاکميت شرکتي معطوف کرد و باعث شد موضوع کنترل‌هاي داخلي و افشاي اطلاعات مورد توجه مجامع حرفه‌اي و نهادهاي نظارتي قرار گيرد.
از تأثيرات اجراي اصول حاکميت شرکتي در شرکت‌ها مي‌توان به ايجاد اعتماد بين شرکت‌ها و سرمايه‌گذاران از طريق پاسخ‌گويي و حساب‌دهي، گزارش‌دهي به‌موقع و شفاف، خلق ارزش و استفاده مؤثر از منابع، افزايش بازده شرکت‌ها، رعايت منافع سهام‌داران و رعايت انصاف و عدالت در رابطه با تمامي ذي‌نفعان اشاره کرد.
به چه دليل در سال‌های اخير تا اين حد بر اجرای اصول حاکميت شرکتی تأکيد شده است و پياده‌سازی آن بيشتر به چه نوع کسب‌وکارهايی توصيه مي‌شود؟
در گذشته موضوع جداسازي مالکيت از مديريت در شرکت‌ها و بنگاه‌هاي اقتصادي مهم نبود، اما با توسعه فرهنگ سهام‌داري و ورود شرکت‌هاي بزرگ به بازار، اين‌که مديريت و مالکيت يک بنگاه اقتصادي بزرگ در اختيار يک فرد باشد، کاملاً با منافع سهام‌داران خرد تضاد داشت. از همين‌رو به‌تدريج مالکان اختيارات بيشتري را به مديران واگذار کردند و ايجاد سازوکارهاي مختلف براي نظارت بر کار مديران اجرايي به منظور حصول اطمينان از اتخاذ تصميمات کارآ و بيشينه‌‌سازي ارزش شرکت از اهميت بالايي برخوردار شد. لذا با گسترش بازار سرمايه و افزايش شمار شرکت‌هاي پذيرفته‌شده در بورس‌هاي اوراق بهادار، نياز به طراحي و استقرار نظام‌هاي راهبري کارآمد در شرکت‌ها بيش از پيش احساس شد و بر همين اساس و در راستاي حمايت از حقوق سرمايه‌گذاران، پيش‌گيري از وقوع تخلفات و هم‌چنين سامان‌دهي و توسعه بازار شفاف و منصفانه اوراق بهادار «دستورالعمل حاکميت شرکتي شرکت‌هاي پذيرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ايران» در سال 1397 به تصويب هيئت مديره سازمان بورس و اوراق بهادار رسيد و براي تمام شرکت‌هاي بورسي لازم‌الاجرا شد.
پياده‌سازی اصول حاکميت شرکتی از چه زمانی در دستورکار گروه سرمايه‌گذاری خوارزمی قرار گرفته و از چه الگوهای داخلی و خارجی برای تدوين و اجرای اين اصول تبعيت می‌کنيد؟
در شرکت سرمايه‌گذاري خوارزمي تجربه موفقي در پياده‌سازي اصول حاکميت شرکتي رقم خورده و تمامي اصولي که سازمان بورس اوراق بهادار به شرکت‌ها ابلاغ کرده، با برنامه‌ريزي کامل در شرکت رعايت مي‌شود.
«منشور هيئت مديره» تدوين و تصويب شده و کميته‌هاي تخصصي مشورتي هيئت مديره (حسابرسي، انتصابات، سرمايه‌گذاري و نظارت بر امور راهبردي) هر يک با رياست يکي از اعضاي هيئت مديره عملياتي شده و نقش خود را به‌درستي ايفا مي‌کنند.
در راستاي رعايت اصول حاکميت شرکتي و بررسي اثربخشي فرايندهاي نظام راهبري و سيستم کنترل‌هاي داخلي، مديريت ارشد شرکت سرمايه‌گذاري خوارزمي (سهامي عام) ضمن تدوين و تصويب «منشور کميته حسابرسي» و «منشور فعاليت واحد حسابرسي داخلي» و انتصاب مدير حسابرسي داخلي، کميته حسابرسي را زير نظر هيئت مديره تشکيل مي‌دهد. اعضاي کميته حسابرسي شرکت متشکل از سه نفرند که همگي داراي تخصص مالي هستند و با انتخاب و انتصاب هيئت مديره منصوب شده‌اند. هم‌چنين رئيس کميته حسابرسي نيز عضو مالي غيرموظف هيئت مديره است.
واحد حسابرسي داخلي شرکت نيز به صورت مستمر اثربخشي سيستم کنترل‌هاي داخلي را مورد بررسي و ارزيابي قرار مي‌دهد و گزارش‌هاي مربوط را به کميته حسابرسي و هيئت مديره محترم ارائه مي‌کند.
در سال جاري، به منظور ارتقاي ساختار سيستم کنترل‌هاي داخلي اقدامات مؤثري انجام شده که اهم آن‌ها عبارت‌اند از اين‌که آيين‌نامه‌هاي مبارزه با پول‌شويي، مالي و معاملاتي، سرمايه‌گذاري و معاملات اوراق بهادار تدوين و مورد تصويب هيئت مديره محترم قرار گرفته است. دستورالعمل‌هاي مالي، اداري و نظارت بر شرکت‌هاي فرعي نيز تهيه و تصويب شده و در حال اجراست. لازم به توضيح است، کيفيت گزارش هاي حسابرسي شرکت‌هاي فرعي در سال جاري نسبت به دوره‌هاي گذشته بهبود کمي وکيفي چشم‌گيري داشته که اثرات آن را در گزارش حسابرس مستقل شرکت سرمايه‌گذاري خوارزمي در اين دوره شاهد هستيم. دستورالعمل اجرايي افشاي اطلاعات مصوب سازمان بورس اوراق بهادار به طور کامل در شرکت رعايت مي‌شود و تمامي اطلاعات و گزارش هاي مالي در موعد مقرر در جهت اطلاع سهام‌داران محترم در سامانه کدال منتشر و افشا مي‌شود. دبيرخانه هيئت مديره مستقل از فضاي اجرايي شرکت تشکيل و رويه‌هاي اجرايي آن مشخص شده و تمام صورت‌جلسات، مصوبات و گزارش هاي مربوط مستندسازي مي‌گردد.
اهم مواردي که در کميته حسابرسي مورد بررسي قرار مي‌گيرد عبارتند از:
1. کسب اطمينان معقول از اين‌که از منابع و دارايي‌هاي شرکت در برابر اتلاف، تقلب و سوءاستفاده محافظت مي‌گردد.
2. کسب اطمينان معقول از اين‌که عمليات شرکت، کارا و اثربخش است.
3. کسب اطمينان معقول از کيفيت مناسب گزارشگري مالي، قابل اطمينان و به موقع بودن گزارش‌هاي مالي و رعايت استانداردهاي حسابداري و ساير مقررات مربوط
4. کسب اطمينان معقول از رعايت قوانين و مقررات و هم‌چنين رعايت الزامات و سياست‌هاي داخلي شرکت از سوي مديران و کارکنان
5. بررسي پيش‌نويس صورت‌هاي مالي قبل از تصويب هيئت مديره
6. بررسي پيش‌نويس گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانوني
7. برگزاري حداقل دو جلسه نشست اختصاصي با حسابرس مستقل شرکت در خصوص بررسي موضوعات شرکت
8. پايش استقلال حسابرس مستقل و ارائه پيشنهاد درباره انتخاب، چرخش يا تغيير حسابرس مستقل و بازرس قانوني شرکت اصلي و شرکت‌هاي فرعي به هيئت مديره متناسب با بررسي‌ها و الزامات
9. بررسي گزارش هاي بودجه شرکت‌هاي فرعي و گزارش هاي مقايسه‌اي عملکرد با بودجه مصوب آن‌ها
10. ارزيابي عملکرد کميته‌هاي حسابرسي و حسابرسي داخلي شرکت‌هاي فرعي
11. بررسي گزارش کميته‌هاي حسابرسي شرکت‌هاي فرعي
12. بررسي «نامه مديريت» حسابرس مستقل و پي‌گيري اقدامات مديريت ارشد در پاسخ به آن‌ها
هم‌چنين در کميته نظارت بر امور راهبردي با رياست رئيس هيئت مديره مسائل کلان و راهبردي شرکت مورد طرح و بررسي تخصصي قرار مي‌گيرد و برنامه عملياتي دوساله شرکت که به‌عنوان نقشه راه در اختيار همه مديران قرار گرفته، به صورت دوره‌اي مورد پايش و ارزيابي واقع مي شود و همه مديران در تمام سطوح از اعضاي هيئت مديره تا مديران و کارشناسان در اجراي برنامه و دست‌يابي به اهداف، مشارکت جدي و مؤثر دارند.
درباره وضعيت اجرای موازين حاکميت شرکتی در شرکت‌های زيرمجموعه خوارزمی توضيح دهيد و اين‌که برخورد مديران واحدهای مختلف در برخورد با اين اصول چگونه بوده است؟ مديريت ارشد گروه خوارزمی چه برخوردی با اين موضوع داشته است؟
در راستاي ارتقاي نظام راهبري شرکت «آيين‌نامه انتخاب و ارزيابي عملکرد کميته‌هاي حسابرسي شرکت‌هاي گروه» در سال گذشته تدوين و مورد تصويب هيئت مديره محترم قرار گرفته و به صورت دوره‌اي عملکرد کميته‌ها مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد. در حال حاضر، کميته‌هاي حسابرسي در تمامي شرکت‌هاي فرعي تشکيل و حسابرسان داخلي مستقر شده‌اند. کميته‌هاي حسابرسي به صورت ماهانه و منظم در تمام شرکت‌ها برگزار مي‌شود و موارد مهم از قبيل صورت‌هاي مالي ميان‌دوره‌اي و سالانه، بودجه سالانه و انطباق آن با عملکرد واقعي شرکت، پيش‌نويس گزارش حسابرس مستقل، نامه مديريت، رعايت قوانين و مقررات و آيين‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها مورد بررسي قرار مي‌گيرد و گزارش هاي آن به مدير حسابرسي داخلي شرکت ارائه مي‌گردد.
اجرای اصول حاکميت شرکتی بر روابط سهام‌داران با مجموعه خوارزمی چه تأثيری داشته و در اين مدت چه بازخوردهايی از طرف سهام‌داران دريافت کرده‌ايد؟ فکر می‌کنيد تأکيد بر اجرای اين اصول در ماه‌های اخير در مجموعه خوارزمی، چه تأثيری بر برگزاری مجامع عمومی داشته باشد؟
«شعار ثروت‌آفريني پايدار براي نسل‌ها» و «برنامه‌محوري» هميشه سرلوحه تمام ارکان شرکت است و سهام‌داران محترم به عنوان ذي‌نفعان اصلي شرکت اثرات برنامه‌محوري در گروه سرمايه‌گذاري خوارزمي را به صورت ملموس حس مي‌کنند. به عنوان مثال، با ايجاد زيرساخت‌هاي مناسب اين دوره از افزايش سرمايه شرکت يکي از موفق‌ترين افزايش سرمايه‌ها نسبت به دوره‌هاي گذشته است و بالغ بر 84 درصد مشارکت سهام‌داران محترم را در اين افزايش سرمايه شاهد بوديم که اين امر نشان‌دهنده اعتماد سهام‌داران به کيفيت مديريت شرکت است و مي‌دانند مديران امانت‌دارشان هستند و از دارايي‌هايشان به نحو احسن حمايت مي‌کنند و روزبه‌روز مي‌کوشند اين دارايي‌ها را توسعه و ثروت سهام‌داران را افزايش دهند. طبق برنامه‌ريزي مديريت ارشد در خصوص افزايش سرمايه ، مقرر شد تا پيش از تاريخ برگزاري مجمع عمومي عادي سالانه براي سال مالي منتهي به 31 خرداد 1400 افزايش سرمايه ثبت شود و اين موضوع در دستورکار تمام بخش‌هاي شرکت قرار گرفت، که با برنامه‌ريزي و همت و تلاش مديران ارشد و تمام همکاران شرکت و به‌رغم محدوديت‌هاي حاصل از گسترش ويروس کرونا، اين امر محقق و افزايش سرمايه ثبت شد و سهام‌داران محترم از منافع آن بهره‌مند خواهند شد.
منبع: فصلنامه وخارزم - پاییز 1400