دماسنج بازار سهام روز گذشته در ادامه رکوردشکنی‌های خود با رشد چشمگیر 1076واحدی (معادل 1.18درصد) مواجه شد و در میانه کانال 92هزار واحد قرار گرفت. به نظر می‌رسد پاییز پرشوری که فعالان بازار سهام انتظارش را می‌کشیدند با اندکی تاخیر فرارسیده است. دیروز بورس تهران بازاری سراسر سبز بود و اغلب نمادها و شاخص‌های بورسی با رشد مواجه شدند. بر خلاف رونق‌های یکپارچه‌ ادواری که در سال‌های اخیر برای بورس تهران رخ داده بود، این‌بار به نظر می‌رسد این دلایل بنیادین هستند که بورس تهران را یکدست سبز کرده است. اگرچه به نظر می‌رسد هیجان نیز در رشدهای اخیر شاخص بورس بی‌تاثیر نبوده است، اما نمی‌توان به راحتی از کنار دلایل بنیادین رشد سهام عبور کرد. در عین حال اصلی‌ترین دلیل رشد دسته‌جمعی نمادهای بورسی را می‌توان ورود نقدینگی تازه‌نفس به بازار سهام دانست. اگرچه رشد قیمت نفت و فلزات اساسی در بازارهای جهانی و همچنین افزایش تعرفه گمرکی واردات خودرو از دلایل بنیادین رشد بازار سهام هستند، اما اینکه اغلب نمادهای بورسی در اغلب گروه‌ها و صنایع در این روزها خریدار بیشتری دارند و بر مدار صعود قیمت قرار گرفته‌اند، نتیجه کاهش دستوری نرخ سود سپرده‌های بانکی و سرازیر شدن نقدینگی جدید به بازار سهام است.

بازار سهام در حال حاضر با اختلافی قابل توجه گوی سبقت را در بازدهی سال از سایر رقبای خود ربوده است. با احتساب رشدی که روز گذشته برای شاخص بورس رخ داد، میانگین بازدهی این بازار از ابتدای سال به 19.9درصد رسید. در شرایط فعلی اغلب کارشناسان باور دارند که این پایان کار نیست و بورس تا پایان سال برای ادامه رشد خود به اندازه کافی بهانه دارد. به نظر می‌رسد 5دلیل عمده، بورس تهران را به رونقی بی‌سابقه در 4سال اخیر رسانده است. در این گزارش تلاش شده است این دلایل به تصویر کشیده شوند.

 قیمت جهانی فلزات، چراغ اول را روشن کرد

نخستین پتانسیل‌های رشد بازار سهام در تیرماه سال جاری خودنمایی کرد، جایی که قیمت فلزات اساسی و کانه‌های فلزی در بازارهای جهانی رو به رشد گذاشت. دلیل اصلی این رشد قیمت‌ها، سیاست‌های کاهش تولید در صنایع آلاینده محیط زیست به وی‍ژه در صنایع فلزات اساسی عنوان شد. در آن زمان بورس تهران همچنان دچار رکود و ارزش پایین معاملات سهام بود اما رفته‌رفته با ادامه روند افزایش قیمت در بازارهای جهانی، سهام شرکت‌های فلزی و معدنی مورد توجه بورس‌بازان قرار گرفت. شاخص گروه فلزات اساسی از تیرماه تاکنون بیش از 127‌درصد رشد نشان داده است. سهام شرکت فولاد مبارکه اصفهان (بزرگ‌ترین شرکت گروه فلزات اساسی و دومین شرکت بزرگ بورس) پس از برگزاری مجمع سالانه و تقسیم سود نقدی سال مالی منتهی به 30 اسفند 95 در تاریخ 28 تیرماه، تاکنون بیش از 80‌درصد رشد قیمت را تجربه کرده است. گفتنی است که این نماد در تیرماه نیز با احتساب سود نقدی، 25‌درصد بازدهی را تجربه کرده بود. شرکت‌های معدنی از جمله دوقلوهای سنگ‌آهنی (گل‌گهر و چادرملو) نیز در این مدت روند مشابهی را تجربه کردند. در حال حاضر نیز با توجه به آنکه انتظار می‌رود چین سیاست‌های زیست‌محیطی خود را ادامه دهد، در میان‌مدت افت قیمت‌های جهانی فلزات اساسی چندان محتمل به نظر نمی‌رسد. در واقع فعالان بازار با معاملات خود نشان داده‌اند که انتظار دارند، روند افزایش سودآوری شرکت‌های فلزی و معدنی در سال آینده نیز ادامه پیدا کند.

 صدور سیگنال نقدینگی در شهریورماه

در بازه تیرماه تا شهریورماه سال جاری شاخص بورس با لیدری شرکت‌های فلزی و معدنی به رشد خود ادامه داد. با وجود آنکه به‌طور سنتی در شهریورماه به دلیل فرارسیدن آخرین روزهای سال مالی نیمی از شرکت‌های کارگزاری و تسویه اعتبارات در این ماه، معاملات سهام وارد فاز رکودی می‌شود، اما در شهریور امسال معاملات متفاوتی رقم خورد. با وجود کاهش ارزش معاملات و عقب‌نشینی محسوس نقدینگی از بازار در این ماه، کاهش عرضه سهام باعث رشد 5درصدی شاخص بورس شد.

به عبارت دقیق‌تر شاخص بورس در شهریورماه سال جاری همزمان با کاهش ارزش معاملات رشد کرد. به نظر می‌رسید که فعالان بازار سهام حاضر نیستند به بهانه فرارسیدن فصل تسویه اعتبارات سهام خود را زیرقیمت به فروش برسانند. اما رشد قیمت‌های جهانی تنها عامل رشد بازار سهام در شهریورماه نبود. در میانه‌های شهریور ماه بانک مرکزی عزم خود را برای مقابله با پرداخت سود بالای سپرده‌های بانکی جزم کرد و بانک‌ها را مجبور به پذیرش جذب سپرده با نرخ 15‌درصد کرد.

این تصمیم بانک مرکزی که مصداق کاهش نرخ سود به صورت دستوری بود، احتمال خروج نقدینگی از سپرده‌های بلندمدت بانکی را به وجود آورد. از آنجا که اقتصاد ایران دچار پدیده دام نقدینگی است و کاهش میانگین نرخ بهره لزوما منجر به افزایش سرمایه‌گذاری و رشد اشتغال نمی‌شود، در چنین شرایطی احتمال هجوم نقدینگی به سمت بازارهای مالی و سرمایه‌یی بالاست. بنابراین از شهریور ماه این سیگنال به بازار سهام مخابره شد که احتمالا بورس به زودی میزبان نقدینگی تازه‌نفسی خواهد بود که از بازار پول به سمت بازار سرمایه سرازیر می‌شود.

هرچند انتظار می‌رفت که از اوایل پاییز روند ورود نقدینگی به بازار سهام آغاز شود و بورس‌بازان پاییز امسال را پاییزی احتمالا طلایی می‌دانستند، اما به دو دلیل ورود نقدینگی به بازار سهام به تاخیر افتاد. اول آنکه در شهریورماه بانک مرکزی تا زمان اجرای جدی نظارت بر سپرده‌گیری فرصت یک هفته‌یی داد. در همان یک هفته بانک‌ها برای جذب نقدینگی به رقابت افتادند. برای افتتاح یا تمدید سپرده در برخی از این بانک‌ها صف‌های طویلی شکل گرفت. بنابراین در همان شهریورماه تکلیف بخش عمده‌یی از نقدینگی در جریان روشن شد و بخش عمده آن دوباره به سپرده‌های یک‌ساله با سود بیش از 15درصد تبدیل شد. در همان یک هفته بخش قابل توجهی از نقدینگی که می‌توانست به بازار سهام انتقال یابد، بلوکه شد.

از طرف دیگر بروز ریسک‌های سیاسی نیز فعالان بازار سهام را در ابتدای پاییز محتاط‌تر کرد. در مهرماه زمزمه‌های کارشکنی احتمالی ایالات متحده در روند برنامه جامع اقدام مشترک در میان فعالان بازار سهام بالا گرفت. همین موضوع باعث شد، خریداران بالقوه سهام رغبت چندانی برای خرید سهام نشان ندهند. در میان بورس‌بازان این بیم ایجاد شده بود که با کارشکنی‌های ترامپ برجام از میان خواهد رفت و تحریم‌های کمرشکن اقتصادی به سپهر اقتصاد ایران بازخواهد گشت. در ابتدا کلیت بازار چنین استنباط می‌کرد که احتمالا دونالد ترامپ خودسرانه برجام را از بین خواهد برد. اما با افتادن توپ برجام به زمین کنگره، اندکی از اضطراب بازار کاسته شد و بورس آرام‌آرام به سمت رونق پیش رفت.

درحال حاضر با وجود آنکه ریسک‌های سیاسی همزمان با فرا رسیدن زمان تصمیم‌گیری کنگره درباره برجام، بورس تهران را تهدید می‌کند اما به نظر می‌رسد، قدرت نقدینگی تازه‌نفس به حدی بالاست که این ریسک‌ها را بی‌اهمیت کرده است. این روزها در بورس تهران روزانه به اندازه 250تا 300میلیارد تومان سهام جابه‌جا می‌شود. این درحالی است که از ابتدای سال تا همین اواخر، میانگین ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی بورس تهران به زحمت به 120میلیارد تومان می‌رسید. واضح است که پول‌های تازه‌یی به سمت بورس روانه شده است. احتمالا ورود این نقدینگی رفته‌رفته با اتمام دوره‌های یک‌ ساله سپرده‌های بلندمدت تقویت خواهد شد. در ضمن چنانچه بانک مرکزی قادر باشد به کنترل سپرده‌گیری بانک‌ها ادامه دهد احتمالا باید در شهریور ماه 97 منتظر ورود سیل اصلی نقدینگی به بورس باشیم.

 همراهی «نفت» و «پالایش و پخش» با پالایشی‌ها

افزایش ارزش معاملات در بازار سهام و رشد قیمت‌ فلزات اساسی و کانه‌های فلزی در بازارهای جهانی تنها عامل‌ جذابیت بورس نیست. بهای نفت نیز در 6 ماه گذشته با توجه به تصمیم کارتل اوپک مبنی بر کاهش عرضه و کنترل بازار نفت با رشد قابل توجهی مواجه شد. این روزها قیمت نفت برنت در بیشینه سطح خود طی 30ماه اخیر قرار گرفته است. افزایش بهای نفت به طور تئوریک می‌تواند درآمدهای ریالی شرکت‌های پالایشی را افزایش دهد. هر چند این رابطه برای پالایشگاه‌های حق‌العملکار ایران که نرخ خوراک و فرآورده‌های خود را به صورت دستوری دریافت می‌کنند چندان برقرار نیست اما شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در یک سال گذشته نشان داده که قصد دارد حاشیه سود پالایشگاه‌ها را بالا نگهدارد.

این ماجرا از زمستان سال گذشته همزمان با ابلاغ نرخ‌های جدید به پالایشگاه‌ها آغاز شد. درحالی که صورت‌های مالی پالایشگاه‌ها در 6 ماهه ابتدای سال گذشته چنگی به دل نمی‌زد، صورت‌های مالی 9ماهه سال 95 حکایت از افزایش قابل توجه حاشیه سود پالایشگاه‌ها داشت. در گام اول فعالان بازار سهام توجه چندانی به این افزایش نرخ‌ها نشان نداد چراکه انتظار داشتند این افزایش سودآوری صرف کیفی‌سازی محصولات پالایشگاه‌ها شود و قابل تقسیم بین سهامداران نیست. در تیر ماه سال جاری و با برگزاری مجامع پالایشگاه‌ها و نیز تقسیم سود نقدی قابل قبول، کلیت بازار اقناع شد که این روند ادامه‌دار خواهد بود. در روزهای اخیر نیز پالایشگاه‌ها موفق شدند، صورت‌های مالی 6 ماهه خود را تقریبا منطبق بر روند گزارش‌های 9ماهه سال گذشته منتشر کنند. حالا دیگر همه انتظار دارند، سودآوری پالایشگاه‌ها بیش از اینها افزایش یابد. همین موضوع است که معاملات سهام پالایشگاه‌ها را نیز رونق بخشیده است. طی روزهای اخیر گمانه‌زنی‌ها از احتمال افزایش قیمت حامل‌های انرژی در سال آینده قوت گرفته و صحبت از بنزین 1400تا1700تومانی است. چنانچه این موضوع به حقیقت بپیوندد، ریسک کاهش حاشیه سود پالایشگاه‌ها توسط شرکت ملی پالایش و پخش نیز کاهش خواهد یافت و این امکان وجود دارد که روند صعودی سودآوری پالایشگاه‌ها ادامه پیدا کند.

 دلیل مضاعفی به نام «دلار»

همانطور که پیش‌تر اشاره شد با کاهش دستوری نرخ سود سپرده‌های بانکی، سرازیر شدن پول به بازارهای مالی و سرمایه‌یی تشدید شده است. تنها مقصد پول‌های آزاد شده از بازار پول در هفته‌های اخیر بازار سهام نبوده است. همزمان با رشد شاخص بورس، بهای دلار در بازار آزاد همچنین طلا و سکه بهارآزادی نیز افزایش یافته است. همین موضوع سبب شده که حباب سکه رشد قابل توجهی را تجربه کند. در بازار دلار نیز این موضوع با فشار فصلی تقاضا همزمان شده و در نتیجه دلار در هفته‌های اخیر افزایش مستمر و قابل توجهی را تجربه کرده است. این موضوع می‌تواند دلیلی مضاعف برای جذاب‌تر شدن بازار سهام باشد. با افزایش نرخ دلار، درآمدهای ریالی شرکت‌های صادراتی و وابسته به قیمت‌های جهانی افزایش می‌یابد. با افزایش دلار نه تنها گروه‌های فلزی و معدنی بلکه گروه‌ بزرگ‌تری به نام محصولات شیمیایی(شرکت‌های پتروشیمی) مورد توجه بازار سهام قرار می‌گیرد. اغلب شرکت‌های بورسی که از تسعیر ارز متاثر می‌شوند، پیش‌بینی سود هر سهم خود را با دلار 3هزار و 700 تا 3هزار و 800 تومانی ارائه داده‌اند. با روند فعلی که دلار پیش گرفته است، این امکان وجود دارد که میانگین نرخ دلار در سال جاری به ارقام بالاتر از 4هزار تومان برسد. در چنین حالتی از این محل نیز می‌توان امیدوار بود که شرکت‌های بورسی ریال بیشتری کسب کنند و سود بیشتری برای سهامداران خود کنار بگذارند.

 جاماندگی خودرویی‌ها از رشد بازار

در گزارش‌های پیشین «تعادل» به دلایل رشد سهام شرکت‌های حاضر در گروه خودرو و ساخت قطعات اشاره شده بود. اگرچه این شرکت‌ها موانع بنیادین قابل توجهی برای رشد دارند اما ورود نقدینگی جدید از طرفی و عقب‌ماندگی خودرویی‌ها از صعودهای اخیر بازار از طرف دیگر باعث می‌شود این شرکت‌ها نیز مورد توجه فعالان بازار سهام قرار بگیرند. در چنین شرایطی هر خبر نه چندان مثبتی می‌تواند، اقبال فعالان بازار به خودرویی‌ها را افزایش دهد صرف‌نظر از آنکه تاثیر واقعی خبر چیست. در روزهای گذشته گمانه‌زنی‌ها درباره منتفی شدن شمول مالیات برای افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها، افزایش تعرفه گمرکی واردات خودرو همچنین احتمال سفر رییس‌جمهور فرانسه به ایران برای عقد تفاهمنامه‌های اقتصادی باعث شده که این گروه بیش از ماه‌های اخیر مورد توجه فعالان بازار سهام قرار گیرد.

در نهایت به نظر می‌رسد شرایط دست به دست هم داده‌اند تا بورس تهران به طور یکپارچه سبزپوش شود و یکپارچگی این ‌بار، نه از سر هیجان بلکه با استفاده از محرک‌های بنیادین است. انتظار می‌رود تا زمانی که سیگنالی منفی به بازار مخابره نشود تنها دلیل افت و اصلاح‌های مقطعی در آینده به دلیل شناسایی سودهای کوتاه‌مدتی باشد. در واقع محرک‌های فعلی بازار به حدی قدرتمند هستند که به نظر می‌رسد دست‌کم در میان‌مدت(با این فرض که قیمت‌های جهانی ریزشی چشم‌گیر نداشته باشند و نرخ سود سپرده‌های بانکی نیز رو به بالا جهش نکند) رشدهای شاخص بورس ادامه‌دار باشد.

مروری بر آمار معاملات دیروز

در داد و ستدهای روز سه‌شنبه شاخص بورس با رشدی خیره‌کننده توانست، مرز تاریخی 92هزار واحدی را بشکند و رکوردی جدید در عمر 50 ساله بورس به ثبت برساند. به گزارش سنا، شاخص بورس روز گذشته یک هزار و 76واحد رشد کرد و به رقم 92هزار و 628 رسید. همچنین سرمایه‌گذاران بورسی بیش از یک میلیارد و 262میلیون برگه سهم و حق تقدم و سایر دارایی‌های مالی را دست به دست کردند که ارزش این مبادلات بیش از 3هزار و 113میلیارد ریال بود و در 91هزار نوبت معاملاتی به ثبت رسید. افزون بر این روز گذشته همه 7شاخص بورس رشدی پر قدرت داشتند. شاخص‌های بازار اول و دوم نیز به ترتیب 1014و 967واحد صعودی شدند. بر این اساس نمادهای فولاد مبارکه، پالایش نفت بندرعباس، تاپیکو، مپنا، هلدینگ نفت و گاز پارسیان، چادرملو و پالایش نفت تهران بیشترین تاثیر مثبت را بر شاخص ثبت کردند. در سویی دیگر گروه‌های فلزات اساسی، خودرو و اطلاعات و ارتباطات نیز با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعتی نشستند.

همچنین صدرنشینی بازار نیز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای پتروشیمی آبادان، گسترش سرمایه‌گذاری ایران خودرو، چادرملو، پالایش نفت تهران، سیمان کردستان، کاشی پارس و نفت پارس بود. در مقابل نمادهای کویر تایر، سرما آفرین، معادن منگنز ایران، ایران ارقام، موتورسازان تراکتورسازی ایران، ماشین‌سازی نیرو محرکه و کاشی تکسرام با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات قرار گرفتند.

منبع: روزنامه تعادل