آمارهای جدید گمرک از جهش صادرات ایران در ابتدای زمستان حکایت دارد. ارزش صادرات در دی‌‌ماه امسال ۳ میلیارد و ۹۷۲ میلیون دلار ثبت شده که نسبت به آذرماه ۲۶ درصد رشد را نشان می‌دهد. این جهش صادراتی منجر به بهبود تراز تجاری کشور در دی‌ماه شده و آن را به منفی یک میلیارد و ۲۶۲ میلیون دلار رسانده است. این در حالی است که در آذر ماه تراز تجاری کشور منفی ۲ میلیارد دلار ثبت شده بود. حجم تجارت خارجی در ۱۰ ماه منتهی به دی ۷۸ میلیارد و ۴۱۷ میلیون دلار بوده است.

کارنامه تجارت خارجی در نخستین ماه زمستان، بهبود تراز تجاری را نسبت به ماه گذشته(آذرماه) نشان می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد سرعت رشد واردات در دی ماه نسبت به آذرماه امسال، کند‌تر از سرعت رشد صادرات بوده است. از این رو اگرچه همچنان در دی ماه سال‌جاری تراز تجاری منفی است اما فاصله صادرات و واردات نسبت به ماه گذشته کاهش یافته است. بر این اساس، تراز تجاری دی ماه منفی یک میلیارد و ۲۶۲ میلیون دلار است. درحالی‌که تراز تجاری آذرماه یک میلیارد و ۹۹۹ میلیون دلار بود. همچنین واردات در دی ماه نسبت به آذرماه رشد حدود ۲ درصدی را تجربه کرده؛ اما صادرات با رشد بیش از ۲۶ درصدی روبه‌رو بوده است. روند ارزشی صادرات در چند ماه گذشته نشان می‌دهد صدور کالا در آذر ماه نسبت به آبان ماه با افت ۱۶ و نیم درصدی مواجه بوده و ارزش واردات  رشد ۱۱ درصدی را تجربه کرده است. همچنین ارزش صادرات در آبان ماه نسبت به مهرماه، ۹ درصد کاهش و ارزش واردات نیز ۹ درصد رشد داشته است. به نظر می‌رسد جهش ارزی در دی ماه موجب شده تا صادرات فاصله خود را از واردات کاهش دهد و در نخستین ماه فصل چهارم، رشد بیشتری را نسبت به واردات ثبت کند. 

آمارهای منتشر شده از سوی گمرک نشان می‌دهد در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری ۳۰ میلیون و ۴۹۱ هزار تن کالا به ارزش ۴۲ میلیارد و ۸۰۵ میلیون دلار وارد کشور شده و نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، به لحاظ وزنی بیش از ۱۰ درصد و به لحاظ ارزشی حدود ۲۲ درصد افزایش داشته است. بر این اساس وزن کالاهای وارداتی در ۱۰ ماه منتهی به دی سال گذشته ۲۷ میلیون و ۶۲۳ هزار تن و ارزش آن نیز ۳۵ میلیارد و ۱۰۶ میلیون دلار بوده است. کارنامه صادرات کالاهای ایرانی نیز نشان می‌دهد که در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری، صادرکنندگان توانسته‌اند ۹۹ میلیون و ۳۰۹ هزار تن کالا را به ارزش ۳۵ میلیارد و ۶۱۲ میلیون دلار به بازارهای هدف صادر کنند. آنچه در مدت زمان مشابه سال گذشته اتفاق افتاده، حاکی از آن است که ۱۰۷ میلیون و ۲۶۷ هزار تن کالا به ارزش ۳۶ میلیارد و ۴۵۶ میلیون دلار به بیرون از مرزهای کشور صادر شده است. مقایسه صدور کالا در ۱۰ ماه منتهی به دی امسال نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته از افت بیش از ۷ درصدی در وزن کالاهای صادراتی و افت بیش از ۲ درصدی در ارزش آنها خبر می‌دهد. براساس این آمار، حجم تجارت خارجی ایران در مدت زمان مذکور معادل ۷۸ میلیارد و ۴۱۷ میلیون دلار و تراز تجاری نیز منفی ۷ میلیارد و ۱۹۳ میلیون دلار رقم خورده است.

در دی ماه امسال چه گذشت؟

در بررسی‌های آخرین آمار منتشر شده از سوی گمرک، فاصله صادرات و واردات در نخستین ماه زمستان کاهش یافته است. به‌گونه‌ای که ارزش واردات در دی ماه ۵ میلیارد و ۲۳۵ میلیون دلار و ارزش صادرات ۳ میلیارد و ۹۷۲ میلیون دلار است که این اعداد حکایت از تراز تجاری منفی یک میلیارد و ۲۶۲ میلیون دلاری دارد. این درحالی است که در ماه گذشته (آذرماه) تراز تجاری ایران یک میلیارد و ۹۹۹ میلیون دلار بوده و مقایسه تراز تجاری دو ماه آذر و دی سال‌جاری نشان می‌دهد اگرچه همچنان واردات از صادرات سبقت گرفته اما فاصله آنها در دی ماه کاهش یافته است. این کاهش فاصله نیز به‌دلیل افزایش حدود ۲۶ درصدی صادرات در دی ماه نسبت به آذرماه است. این درحالی است که در همین مدت، واردات تنها حدود ۲ درصد رشد داشته است.   با نگاهی به آمارهای تجارت خارجی در دی ماه سال گذشته، می‌توان شاهد آن بود که ارزش صادرات در آن ماه، ۴ میلیارد و ۴۳ میلیون دلار و ارزش واردات نیز ۳ میلیارد و ۳۵۱ میلیون دلار بوده است. حجم تجارت خارجی در این مدت زمان، ۷ میلیارد و ۳۹۴ میلیون دلار بوده و تراز تجاری نیز رقمی معادل ۶۹۲ میلیون دلار ثبت شده است.

اقلام صادراتی

اقلام عمده صادراتی در ۱۰ ماه منتهی به دی سال ۹۶ شامل میعانات گازی به ارزش ۵ میلیارد و ۶۷۹ میلیون دلار با سهم ارزشی حدود ۱۶ درصد، پروپان مایع شده به ارزش یک میلیارد و ۲۱۳ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۳ درصد، روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین به ارزش ۹۹۷ میلیون دلار و سهم ارزشی حدود ۳ درصد، متانول به ارزش ۹۸۴ میلیون دلار و سهم ارزشی حدود ۳ درصد و سنگ‌آهن هماتیت دانه‌بندی به ارزش ۸۴۵ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۲ درصد بوده است. آمار صادرات قطعی به تفکیک میعانات گازی، پتروشیمی و سایر کالاها در مدت زمان مورد بررسی نیز نشان می‌دهد صادرکنندگان ایرانی توانسته‌اند ۲۲ میلیون و ۴۴۶ هزار تن محصولات پتروشیمی را به ارزش ۱۰ میلیارد و ۶۷۳ میلیون دلار به بازارهای هدف صادر کنند و سهم ارزشی حدود ۳۰ درصد از ارزش کل صادرات و سهم وزنی حدود ۲۳ درصد از کل وزن صادرات را به خود اختصاص دهند. این درحالی است که آمارهای مدت زمان مشابه سال گذشته حاکی از آن است که ۲۶ میلیون و ۵۴۸ هزار تن از این کالا به ارزش ۱۱ میلیارد و ۷۲۶ میلیون دلار به بازارهای هدف صادر شده است. مقایسه این دو آمار نشان می‌دهد که صادرات محصولات پتروشیمی در ۱۰ ماه منتهی به دی امسال با افت وزنی بیش از ۱۵ درصد و افت ارزشی حدود ۹ درصد نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته مواجه بوده است. از سوی دیگر صادرات میعانات گازی نیز همان‌طور که گفته شد سهم ارزشی حدود ۱۶ درصدی را از کل ارزش صادرات از آن خود کرده است. صادرکنندگان ایرانی توانسته‌اند ۱۴ میلیون و ۴۷۷ هزار تن میعانات گازی با سهم وزنی حدود ۱۵ درصدی را به ارزش ۵ میلیارد و ۶۷۹ میلیون دلار به بازارهای بین‌المللی صادر کنند.

حال آنکه در مدت زمان مشابه سال گذشته ۱۵ میلیون و ۷۸۳ هزار تن از این کالا به ارزش ۶ میلیارد و ۱۹۰ میلیون دلار صادر شده بود. از این رو صادرات میعانات گازی در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی و ارزشی به‌طور جداگانه افت بیش از ۸ درصدی را تجربه کرده است. اما صادرات ایران در سایر کالاها نسبت به دو گروه قبل، وضعیت بهتری دارد. در آمار منتشر شده ماه گذشته، نشانه‌هایی از تغییر گرانیگاه صادراتی به چشم می‌خورد و به‌نظر می‌رسد این روند همچنان تداوم دارد. چراکه از میان سه گروه صادراتی (پتروشیمی، میعانات گازی و سایر کالاها) تنها گروه آخر که مربوط به سایر کالاها از جمله کالاهای صنعتی، کشاورزی، معدنی و... است، توانسته به لحاظ ارزش رشد داشته باشد. در آخرین آمار منتشر شده از سوی گمرک که به ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری برمی‌گردد، ۶۲ میلیون و ۳۸۶ هزار تن کالا (سایر کالاها) به ارزش ۱۹ میلیارد و ۲۶۰ میلیون دلار صادر شده است که توانسته سهم وزنی حدود ۶۳ درصدی و سهم ارزشی بیش از ۵۴ درصدی را از آن خود کند. در مدت زمان مشابه سال گذشته در این گروه کالاهای صادراتی، ۶۴ میلیون و ۹۳۷ هزار تن کالا به ارزش ۱۸ میلیارد و ۵۴۰ میلیون دلار، صادر شده بود. بنابراین مقایسه صادرات سایر کالاها در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری با مدت زمان مشابه سال گذشته نشان می‌دهد که به لحاظ وزنی افت حدود ۴ درصدی و به لحاظ ارزشی رشد حدود ۴ درصدی در صدور این دست از کالاها تجربه شده است.

کالاهای ایرانی به کجا می‌روند؟

آمارهای جدید گمرک نشان می‌دهد بیشترین کالاهای ایرانی به ۵ مقصد چین، امارات، عراق، کره‌جنوبی و هند صادر شده است. پیش از این امارات در رتبه دوم و عراق در رتبه سوم قرار داشت. همچنین افغانستان به جای هند در زمره عمده‌ترین مقاصد صادراتی ایران قرار گرفته بود. در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری، ۲۸ میلیون و ۱۸۶ هزار تن کالا به ارزش ۷ میلیارد و ۴۲۲ میلیون دلار به چین صادر شده که سهم وزنی بیش از ۲۸ درصد و سهم ارزشی حدود ۲۱ درصدی را از کل صادرات ایران به خود اختصاص داده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که صادرات به چین در مدت زمان مذکور نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی با افت حدود ۵ درصد و به لحاظ ارزشی با رشد بیش از ۱۱ درصد مواجه بوده است.

بازار امارات هم در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری، میزبان ۱۴ میلیون و ۶۴۱ هزار تن کالای ایرانی به ارزش ۵ میلیارد و ۱۳۵ میلیون دلار بوده و توانسته سهم وزنی حدود ۱۵ درصد و سهم ارزشی بیش از ۱۴ درصد را از کل صادرات ایران به خود اختصاص دهد. اما صادرات به این کشور هم از لحاظ وزنی و هم از لحاظ ارزشی نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته افت داشته است. بر این اساس افت بیش ۷ و نیم درصدی در وزن و افت حدود ۱۹ درصدی در ارزش صادرات به این کشور در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته در کارنامه تجارت خارجی رقم خورده است.  وزن و ارزش صادرات به عراق هم در مدت زمان مذکور نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت داشته است. در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری، ۱۰ میلیون و ۵۸۵ هزار تن کالا به ارزش ۵ میلیارد و ۴۰ میلیون دلار به این کشور همجوار صادر شده که سهم وزنی حدود ۱۱ درصدی و سهم ارزشی بیش از ۱۴ درصدی را از کل صادرات کشور به خود اختصاص داده است. اما این میزان صادرات به عراق، نسبت به ۱۰ ماه منتهی به دی سال ۹۵ با افت وزنی بیش از ۱۳ درصد و افت ارزشی حدود یک درصد مواجه بوده است.

صادرکنندگانی که کالاهای ایرانی را به کره‌جنوبی صادر کرده‌اند، توانسته‌اند ۸ میلیون و ۲۸۴ هزار تن کالای ایرانی را به ارزش ۳ میلیارد و ۴۱۲ میلیون دلار به بازارهای این کشور آسیایی وارد کنند. سهم صادراتی این کشور از کل صادرات ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری به لحاظ وزنی بیش از ۸ درصد و به لحاظ ارزشی بیش از ۵/ ۹ درصد است. صدور کالا به کره‌جنوبی در مدت زمان مذکور نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، برخلاف صادرات به کشورهای نامبرده، هم به لحاظ وزنی و هم به لحاظ ارزشی رشد داشته است. بر این اساس رشد بیش از ۳۹ درصدی در وزن و رشد حدود ۳۳ درصدی در ارزش صادرات به کره‌جنوبی، در کارنامه تجارت با این کشور ثبت شده است. صادرات ۸ میلیون و ۳۳۰ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۲۷۷ میلیون دلار به هند، موجب شده تا این کشور آسیایی به جای افغانستان در زمره عمده‌ترین مقاصد صادراتی ایران قرار گیرد و سهم وزنی بیش از ۸ درصد و سهم ارزشی بیش از ۶ درصد را از کل صادرات به خود اختصاص دهد. صدور کالا به این کشور در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، به لحاظ وزنی رشد بیش از ۵ درصدی و به لحاظ ارزشی افت حدود ۳ درصدی را تجربه کرده است. متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی در مدت زمان مورد بررسی ۳۵۹ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته بیش از ۵/ ۵ درصد رشد داشته است.

عمده‌ترین کالاهای وارداتی

اقلام عمده وارداتی در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری شامل «قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری ردیف ۸۷۰۳ بنزینی با حجم سیلندر ۲۰۰۰ سی سی با ساخت داخل ۱۴ تا کمتر از۳۰ درصد به استثنای لاستیک» به ارزش یک میلیارد و ۴۰۱ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۳ درصد، «ذرت دامی» به ارزش یک میلیارد و ۲۵۱ میلیون دلار و سهم ارزشی حدود ۳ درصد، «برنج» به ارزش یک میلیارد و ۲۶ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۲ درصد، «لوبیای سویا» به ارزش ۷۷۵ میلیون دلار و سهم ارزشی حدود ۲ درصد و «وسایل نقلیه موتوری با حجم سیلندر ۱۵۰۰ سی‌سی تا ۲۰۰۰ سی‌سی به جز آمبولانس و هیبریدی» به ارزش ۶۸۳ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از یک و نیم درصد بوده است. کشورهای عمده طرف معامله به لحاظ ارزش در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری نیز عبارتند از چین، امارات، کره‌جنوبی، ترکیه و آلمان. بر این اساس کره‌جنوبی که پیش از این در رتبه چهارم قرار گرفته بود،‌ در آمار جدید در رتبه سوم قرار گرفته است.

در مدت زمان مذکور ۳ میلیون و ۸۰۹ هزار تن کالای چینی به ارزش ۱۰ میلیارد و ۲۲۹ میلیون دلار به ایران وارد شده که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی رشد بیش از ۵ درصد و به لحاظ ارزشی رشد بیش از ۲۱ درصد را ثبت کرده است. همچنین ۴ میلیون و ۹۷۸ هزار تن کالای اماراتی به ارزش ۷ میلیارد و ۷۸۷ میلیون دلار در کارنامه واردات از این کشور ثبت شده که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی رشد بیش از ۱۸ درصد و به لحاظ ارزشی رشد حدود ۴۲ درصد را ثبت کرده است. کره‌جنوبی با واردات یک میلیون و ۲۱۵ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۹۷۴ میلیون دلار در رتبه سوم قرار دارد و واردات این کشور نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته رشد وزنی نزدیک به یک درصد و رشد ارزشی نزدیک به ۶ درصد را تجربه کرده است. یک میلیون و ۵۴۲ هزار تن کالای ترکیه‌ای به ارزش ۲ میلیارد و ۶۰۵ میلیون دلار نیز حاصل واردات از این کشور همجوار است که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، حدود ۱۶ درصد به لحاظ وزنی و بیش از ۱۸ درصد به لحاظ ارزشی رشد داشته است. تنها کشور اروپایی که در ردیف عمده‌ترین واردکنندگان به ایران قرار دارد آلمان است که در مدت زمان مورد بررسی ۷۱۴ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۳۴۷ میلیون دلار را به ایران وارد کرده است. واردات از این کشور در ۱۰ ماه منتهی به دی سال‌جاری نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی افت بیش از ۱۵ درصدی و به لحاظ ارزشی رشد بیش از ۱۹ درصدی را تجربه کرده است. متوسط قیمتی هر تن کالای وارداتی نیز یک هزار و ۴۰۴ دلار بوده که نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته بیش از ۱۰ درصد در ارزش دلاری افزایش داشته است.