بازار سهام در هفته جاری واکنشی نسبتا سرد به انتشار عملکرد مالی شرکت‌ها در فصل پاییز داشت تا جایی که به‌رغم دریافت اطلاعات نسبتا مطلوب، افت ۶/ ۱ درصدی شاخص کل در مقیاس هفتگی رقم خورد. بدین ترتیب، رشد دماسنج بورس از ابتدای سال در مرز ۶۹ درصد قرار گرفت که هر‌چند در مقایسه با سود بانکی مطلوب تلقی می‌شود اما از سایر بازارهای رقیب سنتی از جمله ارز، طلا و مسکن کمتر است. با این وجود، آنچه در کوتاه‌مدت مایه امیدواری است رشد تدریجی ارزش معاملات روزانه در بازار سرمایه از کف ۴۰۰ میلیارد تومانی در اواخر پاییز به بالاتر از ۶۰۰ میلیارد تومان در شرایط کنونی است؛ اتفاقی که نشانگر افزایش نقدینگی در گردش در بازار سهام و امکان تداوم رونق ولو با شیب ملایم در افق کوتاه‌مدت است.

 خوب و بد گزارش‌های ۹ ماهه

بالاخره انتظارها به‌سر رسید و حجم انبوه گزارش‌های فصل پاییز شرکت‌های بورسی و فرابورسی روی سامانه ناشران (کدال) قرار گرفت. بررسی اولیه از محتوای اطلاعیه‌های منتشر شده سمت و سوی متفاوتی از عملکرد صنایع در شرایط تورمی و تحریمی به‌دست می‌دهد. در بزرگ‌ترین‌ صنعت بازار یعنی پتروشیمی، در مجموع گزارش‌ها در حد یا پایین‌تر از انتظار بود. صادرکنندگان به ویژه در بخش میعانات و اوره با مشکل مواجه هستند در حالی که در متانول‌سازان به دلیل متنوع‌تر بودن خریداران و نیز تمهیدات پیش‌بینی شده در زمینه حمل و نقل، مشکلات کمتری دیده می‌شود.

در صنعت پالایشگاه هم عملکرد پاییز فراتر از انتظار بود هر‌چند شرکت‌های این گروه به واسطه تحلیل‌پذیری با ابهامات زیادی مواجهند و تصمیمات دولتی در شرکت پالایش و پخش کماکان عامل اصلی در تغییرات سودآوری این گروه به‌شمار می‌رود؛ عاملی که به هر دلیل در فصل پاییز بر مدار مساعدت حرکت کرده است. در صنعت دارویی نیز گزارش‌ها بسته به هر شرکت شرایط متفاوتی داشت اما در بین دارویی‌ها، گزینه‌هایی متعدد، فعالیتی فراتر از انتظار و مثبت در فصل پاییز داشتند. در صنعت مواد غذایی نیز آثار وزیدن باد تورم کاملا احساس می‌شود و گزارش‌های این شرکت‌ها در طیف وسیعی از تولیدکنندگان شامل لبنیات، قند و حتی تولیدکنندگان روغن یک سر و گردن بالاتر از نیمه اول سال بود.

 سیمانی‌ها اما عموما چنگی به دل نزدند و آثار محدودیت صادرات در ترکیب با رکود داخلی تاثیر خود را عمدتا به‌صورت پوشش‌های سود ضعیف‌تر پاییز نسبت به دو فصل قبلی نمایان ساخت. صنایع معدنی و فلزی هم عمدتا به لطف رشد قیمت‌های فروش اطلاعیه‌های خوبی را روانه بازار کردند اما از آنجا که سرمایه‌گذاران انتظار این عملکرد را از قبل می‌کشیدند تاثیر مساعد خاصی بر قیمت سهام این گروه مشاهده نشد. در مجموع می‌توان گفت به‌رغم ایجاد آثار محدودیت‌های تحریمی بر فعالیت برخی صادرکنندگان بزرگ، گزارش‌های ۹ ماهه اکثر صنایع تولیدی از آزمون عملکرد فصلی سرافراز بیرون آمدند؛ روندی که با عنایت به ادامه حاکمیت فضای تورمی در سطح اقتصاد کلان، کماکان سهام این گروه‌ها را در معرض توجه مثبت معامله‌گران نگاه خواهد داشت.

 رشد خزنده سود اوراق بدهی

نرخ سود متوسط اوراق اسناد خزانه اسلامی به‌عنوان کم ریسک‌ترین ابزار بدهی موجود در بازار سرمایه در یک سال اخیر روند پر‌نوسانی داشته است. زمستان پارسال، نرخ میانگین اوراق موجود در کف خود به محدوده ۱۶ درصد رسید؛ اما از اواخر سال روند معکوس شد و در پایان سال متغیر مزبور در مرز ۲۰ درصد قرار گرفت. در سال‌جاری به دلیل تلاطمات ارزی و نیز رونق بازارهای موازی، اقبال به اوراق بدهی رو به افول گذاشت تا نرخ متوسط سود مزبور در مقطعی در اوایل پاییز حتی از مرز ۲۸ درصد نیز عبور کند. اما پس از آن، با آرام گرفتن ارز و رکود بورس، بار دیگر نرخ‌ها در اثر رشد شتابنده قیمت اوراق، تا اوایل زمستان به محدوده ۲۰ درصد برگشت. با این حال، روند چند هفته اخیر نشان می‌دهد که افت متغیر مزبور نه‌تنها متوقف شده بلکه نرخ سود به‌ویژه در سررسیدهای دورتر بار دیگر سودای افزایش دارد. به‌نظر می‌رسد با نزدیک شدن به پایان سال و تشدید تنگنای نقدینگی، سود اوراق نیز همچون سال گذشته روند رو به بالا با شیب ملایم را به ثبت برساند. این مسیر در سال آینده هم با توجه به محدودیت درآمدهای ارزی و حاکمیت فضای تورمی احتمالا کماکان مجال تعدیل نخواهد یافت و از این‌رو بازگشت نرخ‌های سود به سقف‌های پاییز امسال در مقطعی در افق میان‌مدت دور از انتظار نیست. توجه به این متغیر به‌ویژه از آن جهت حائز اهمیت است که نرخ سود اوراق خزانه تعیین‌کننده هزینه فرصت سرمایه‌گذاری در سهام و سایر دارایی‌های ریسک‌پذیر است و از این‌رو فشار بر ارزش‌گذاری این دارایی‌ها از این محل باید به‌عنوان سناریویی محتمل در افق ماه‌های آتی مدنظر سرمایه‌گذاران قرار گیرد.

تزلزل قیمت‌های جهانی به‌رغم اخبار خوب

در حالی که شروع سال ۲۰۱۹ برای بازارهای جهانی سهام و کالا تا به اینجا مثبت و مطلوب بوده است، رصد تحولات در زیر پوست بازار حکایت از عدم تناسب واکنش بازارها با اخبار منتشره دارد. واقعیت این است که از آغاز امسال خبر مطلوبی نبوده که سرمایه‌گذاران بورس دریافت نکرده باشند؛ در حوزه چین، انبساط‌های کم‌سابقه پولی و اعتباری در جریان است، در آمریکا، بانک مرکزی وعده توقف انقباض را داده است و ترس از جنگ تجاری بین چین و آمریکا نیز با دریافت خبرهای خوب از مذاکرات فی‌مابین تا حد زیادی مهار شده است. در اروپا و ژاپن نیز که سیاست‌های پولی تسهیل‌گرانه شامل نرخ صفر و منفی بهره ادامه یافته و اثری از تغییر اوضاع نیست. مجموع این تحولات در تئوری باید موج قدرتمند صعودی در بازار سهام و کالاها را رقم می‌زد؛ اما رصد واکنش‌های قیمتی به‌رغم مثبت بودن آن، از احتیاط و شکنندگی اوضاع حکایت می‌کند. از این رو باید گفت هر‌چند احتمالا در کوتاه مدت تهدید عمده‌ای متوجه بازارهای جهانی نیست اما چشم‌انداز میان‌مدت به‌ویژه در سال آینده به اندازه‌ای نامطمئن است که سرمایه‌گذاران حتی به اخبار خوش آنی نیز واکنش درخوری نشان نمی‌دهند؛ شرایطی که چه به لحاظ امکان ثبات قیمت کالاها در سال ۲۰۱۹ و چه به لحاظ تهدیدات محتمل بعدی در افق سال ۲۰۲۰ باید مد‌نظر و رصد دقیق سرمایه‌گذاران بورس کالامحور تهران قرار گیرد.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد