بهار سال 94 در شرایطی به پایان رسید که بار دیگر بازار پول با ثبت بازدهی حدودا 5 درصدی صدرنشین بازارهای کشور در سه ماه اول سال شد. در این میان بازار سهام با ثبت بازدهی 2 درصدی در رتبه بعدی جای گرفت و بازارهای ارز و سکه به ترتیب با زیان‌های 1/ 1 و 6/ 2 درصدی در رتبه‌های بعدی جای گرفتند. نگاهی به بازار سهام نشان می‌دهد گرچه این بازار در این مدت بازدهی حتی 13 درصدی را نیز به‌دنبال خوش‌بینی به بیانیه تفاهم لوزان تجربه کرده بود، اما در ادامه، ابهامات مذاکرات و برخی معضلات در صنایع بورسی سبب بازگشت قیمت‌ها به مسیر نزولی شد. با این حال، در یک ماه اخیر قرار گرفتن قیمت‌ها در سطوح مناسب باعث کاهش شدید دامنه نوسان قیمتی در این بازار شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سه ماه اخیر، از 36 گروه فعال بورسی 17 صنعت با رشد و 19 صنعت با افت شاخص همراه شدند. در بازار ارز نیز میانگین قیمتی دلار در بازار تهران از 3517 تومان در دی‌ماه 93 برای پنجمین ماه متوالی به 3315 تومان در خردادماه سال جاری رسیده است که حکایت از افت 7/ 5 درصدی دارد. بررسی‌های  همچنین از کاهش انحراف معیار نرخ آزاد دلار از 78 تومان در بهار 93 به 15 تومان در بهار 94 حکایت دارند که تاییدی بر روند بازدهی کاهشی شاخص بازار ارز است.

فصل بهار بازارهای مالی در شرایط کاملا رکودی سپری شد تا بار دیگر شاهد یکه‌تازی بازار پول به عنوان پرسودترین بازار سرمایه‌گذاری باشیم. در خرداد ماه، گرچه بازار سهام توانست رشد 2/ 0 درصدی را تجربه کند، اما بازارهای ارز و سکه مسیر نزولی خود از ابتدای سال را ادامه دادند؛ بنابراین، سپرده‌های بانکی با نرخ متوسط بازدهی 7/ 1 درصدی ماهانه، همچنان بهترین محل برای سرمایه‌گذاری محسوب ‌شدند. در حالی بازارهای ارز و سکه روند نزولی تقریبا یکنواختی را تجربه کردند که بازار سهام خیزهایی، هرچند نیمه‌تمام را در این مدت تجربه کرده است که بر تغییر رفتار سرمایه‌گذاری در اقتصاد کشور تاکید می‌کند. بر این اساس، سفته‌بازان از بازارهایی مثل ارز و سکه خارج شدند و بازار سهام که محل حضور سرمایه‌گذاران واقعی است، آمادگی بیشتری برای جذب سرمایه‌ها پیدا کرده است. با این حال، فضای نسبتا رکودی در کل اقتصاد و انتظار برای مذاکرات هسته‌ای به وضوح در معاملات بورس تهران مشاهده می‌شود؛ به طوری که در این مدت، اختلاف بیشترین و کمترین مقدار شاخص کل بورس حدود 1500 واحد (معادل 4/ 2 درصد اختلاف) بود. در این میان، بررسی «دنیای اقتصاد» از عملکرد صنایع بورسی نیز نشان می‌دهد این گروه‌ها نیز وضعیت مشابهی داشتند و نوسانات محدودی را در خرداد‌ماه تجربه کردند.

رفت و برگشت‌های صنایع بورسی

بازار سهام در حالی معاملات خود در خرداد را آغاز کرد که دماسنج این بازار در کانال 63 هزار واحدی قرار داشت؛ به این ترتیب، یازده روز ابتدایی این ماه نوسانات محدودی در کانال مزبور رقم خورد. در ادامه اما برخی نگرانی‌ها از مذاکرات هسته‌ای موجب شکست این سطح حمایتی و ورود به کانال 62 هزار واحدی شد و حدود 7 روز معاملاتی در این کانال باقی ماند. پایان هفته گذشته اما، موج دیگری از خوش‌بینی در این بازار شکل گرفت و موجب پس گرفتن کانال 63 هزار واحدی شد و تا پایان ماه نیز در این کانال باقی ماند. به این ترتیب، در مجموع 21 روز معاملاتی ماه گذشته، 14 روز در کانال

63 هزار واحدی سپری شد. رسیدن قیمت‌ها به سطوح مناسب (نسبت قیمت به درآمد این بازار حدود 4/ 5 مرتبه است) مانع افت بیشتر قیمت‌ها شده است، در حالی که انتظار برای نتیجه مذاکرات هسته‌ای از تحریک تقاضا جلوگیری می‌کند. بنابراین، افت و خیزهای ممتد در معاملات و با دامنه نوسان محدود نتیجه طبیعی چنین شرایطی بود. بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد این موضوع در میان صنایع مختلف بورسی نیز وجود داشته است. به این ترتیب، در عمده گروه‌های بورسی، تعداد روزهای مثبت و منفی در 21 روز معاملاتی تقریبا یکسان بوده است؛ به طوری که در میان 37 گروه بورسی، در 21 صنعت اختلاف تعداد روزهای مثبت و منفی کمتر از 3 روز بوده است. صنایع مزبور 67 درصد ارزش کل بازار را تشکیل داده‌اند که نشان می‌دهد افت و خیزهای قیمتی در این صنایع به صورت دوره‌ای رقم خورده است. در واقع، به جز برخی صنایع معدود، وضعیت تعادلی در روند قیمتی سایر گروه‌ها را شاهد بودیم. به عنوان مثال، در گروه‌هایی مثل دارو و دستگاه‌های برقی تعداد روزهای مثبت بیش از روزهای منفی بوده است؛ وضعیت مناسب سودآوری شرکت‌های دارویی در مجامع سالانه و امیدواری نسبی به ثبات سودآوری این گروه علت اصلی این امر بوده است. درباره گروه دستگاه‌های برقی نیز برخی حمایت‌ها از سوی سهامداران حقوقی به دلیل مسائل مدیریتی عامل بیشتر بودن تعداد روزهای مثبت از منفی بوده است. از سوی دیگر، برخی گروه‌ها مثل سیمان و کانه‌های فلزی تعداد روزهای منفی بیشتری داشتند. مازاد عرضه سیمان و آینده نه چندان روشن این صنعت و همچنین افت شدید قیمت‌های جهانی سنگ آهن و کمبود تقاضای آن مهم‌ترین عوامل روند منفی این گروه‌ها بودند.

پتانسیل‌های رشد بازار سهام

حرکت کم‌نوسان قیمت‌ها در بورس تهران حاوی نشانه‌های متعددی است. در شرایطی که حدود 18 ماه از دوران رکود بورس می‌گذرد و نسبت قیمت به درآمد بازار به کمتر از متوسط تاریخی (6 مرتبه) رسیده است، طبیعی است که شرایط برای چرخش این مسیر نزولی فراهم شود. با این حال، جذابیت سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک، نظیر سپرده‌های بانکی و اوراق مشارکت و همچنین انتظار برای نتیجه مذاکرات هسته‌ای باعث شده است تا سرمایه‌گذاران تمایلی برای ورود به این بازار نداشته باشند. در این میان، اخبار هسته‌ای نیز با رفتار هیجانی برخی سفته‌بازان همراه است و افرادی که نگاهی بلندمدت به این بازار دارند هنوز راهی بورس تهران نشده‌اند که این امر سبب می‌شود رشد پایداری در بازار سهام مشاهده نشود.

هجوم سهامداران به بازار سهام در شرایط خوش‌بینی به مذاکرات هسته‌ای، طی دوره‌های اخیر نشان می‌دهد بر خلاف تصور عمومی نقدینگی زیادی در حالت آماده‌باش برای ورود به این بازار به سر می‌برد. نمونه این امر را می‌توان در معاملات فروردین ماه مشاهده کرد که در کمتر از چند هفته، بیش از 400 میلیارد تومان نقدینگی جدید از سوی سهامداران حقیقی وارد این بازار شد. رشد بیش از 100 درصدی کدهای سهامداری نسبت به سال 90 نشان می‌دهد جایگاه بازار سهام در میان مردم بهبود چشمگیری یافته است و به محض مناسب شدن شرایط، سیل عظیمی از نقدینگی می‌تواند به این بازار ورود کند. با این حال، سهامداران باید توجه داشته باشند که حتی در صورت نهایی شدن توافق هسته‌ای، اثرگذاری این موضوع در میان‌مدت و بلندمدت خواهد بود. بنابراین، نگاه کوتاه‌مدت و نوسان‌گیری‌های پرریسکی که برخی سهامداران اخیرا در ذهن دارند، رفتار مناسبی برای حضور در بازار سهام محسوب نمی‌شود و بیشتر بی‌اطمینانی نسبت به وضعیت این بازار می‌شود.

یک ماه با بازارها

در خرداد ماه، شاخص کل بورس تهران رشد 2/ 0 درصدی را تجربه کرد و در پایان در رقم 63 هزار و 810 واحدی ایستاد. به این ترتیب، از ابتدای سال نیز بازدهی بازار سهام به بیش از 2 درصد رسید. این در حالی بود که بازار ارز با افت قیمت همراه شد؛ به طوری هر دلار آمریکا در خرداد ماه 1/ 1 درصد افت را تجربه کرد و در نهایت به قیمت 3280 تومان معامله شد و زیان خود از ابتدای سال را به 8/ 1 درصد رساند. در بازار سکه نیز، وضعیت نزولی بود و هر سکه طرح جدید با افت ماهانه 6/ 2 درصدی همراه و در نهایت به قیمت 916 هزار تومان معامله شد.

معاملات ضعیف در بورس تهران

ماه گذشته، در مجموع 7 میلیارد و 240 میلیون سهم به ارزش 1349 میلیارد تومان در 789 هزار و 724 دفعه معامله شدند (با حذف معاملات بلوکی). بررسی «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد متوسط حجم و ارزش معاملات روزانه در این مدت به ترتیب 345 میلیون سهم و 642 میلیارد ریال بوده است که نسبت به ماه مشابه قبل 30 و 43 درصد کاهش را نشان می‌دهد. این موضوع بار دیگر بر وضعیت رکودی این بازار تاکید می‌کند. در این شرایط، مشارکت سهامداران حقیقی به‌شدت کاهش یافته است و در حالی که در دو ماه ابتدایی سال حدودا 58 درصد در معاملات مشارکت داشتند، فعالیت آنها در معاملات (خرید و فروش) در ماه گذشته به 49 درصد کاهش یافته است. همچنین برای نخستین‌بار در سال جاری، تغییر مالکیت به نفع سهامداران حقوقی رقم خورده است (69 میلیارد تومان در مجموع ماه). هر چند در ماه گذشته نیز فشار فروش از سوی سهامداران حقیقی را شاهد بودیم (تغییر مالکیت به نفع حقوقی‌ها)، اما عرضه مبین سبب شد تا در مجموع ماه، تغییر مالکیت به نفع سهامداران حقیقی باشد.

برآیند صفر در صنایع

از سوی دیگر، بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد در میان 37 گروه بورسی، 16 صنعت با رشد شاخص و 18 صنعت با افت قیمت همراه بودند. در این میان، گروه‌های زراعت، حمل‌و‌نقل و سایر معادن به ترتیب با 23، 12 و 11 درصد رشد بهترین عملکرد را در خردادماه از نظر رشد شاخص به ثبت رساندند. از سوی دیگر، محصولات چوبی، لاستیک و چاپ به ترتیب با 19، 11 و 10 درصد افت شاخص، زیان‌ده‌ترین گروه‌های بورسی در ماه گذشته بودند. همچنین، از نظر معاملات نیز صنایع خودرو، بانک و شیمیایی به ترتیب بیشترین حجم معاملات را در خرداد ماه به خود اختصاص دادند. در میان 10 صنعت با بیشترین حجم معاملات، خودرو با رشد 4/ 2 درصدی بیشترین بازدهی را داشت و در مقابل گروه انبوه‌سازی با افت 8/ 5 درصدی شاخص، بیشترین زیان ماهانه را تجربه کردند. خوش‌بینی به مذاکرات هسته‌ای و افزایش قابل‌توجه تولیدات در گروه خودرو، به خوبی در معاملات و روند این گروه نیز مشخص است. از نظر نسبت قیمت به درآمد نیز، گروه‌های منسوجات، وسایل ارتباطی و خودرو به ترتیب با P/ Eهای 6/ 24، 1/ 18 و 6/ 14 مرتبه بیشترین نسبت مزبور را در اختیار داشتند. از سوی دیگر، مخابرات، چندرشته‌ای صنعتی و لاستیک نیز به ترتیب با 7/ 3، 7/ 3 و 4 مرتبه، کمترین نسبت قیمت به درآمد را در اختیار گرفتند.

منبع: دنیای اقتصاد/ اول تیر 1394