با ورود به هر بازار یا هر بخش صنعتی مشاهده می‌شود فعالان اقتصادی از کمبود نقدینگی گلایه می‌کنند که هر کدام می‌تواند ریشه متفاوتی داشته باشد. در شرایطی که عمده بنگاه‌های اقتصادی به علت افزایش هزینه‌ها و رکود بخش تقاضا با مشکل کمبود نقدینگی همراه هستند، جذب نقدینگی‌های خرد (در اختیار عامه مردم) نقش مهمی پیدا می‌کند. پیش از این،  با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی، بازارهای سهام و مسکن را بهترین مکان برای جذب این نقدینگی‌ها بر شمرده بودیم.

در این گزارش، وضعیت بخش مهمی از نقدینگی مزبور بررسی شده است. بر این اساس مشاهده می‌شود بازار سهام و مسکن، هر دو با اقبال قابل توجهی در سال جاری همراه بودند.برآوردها نشان می‌دهد در مجموع، حدود 900 میلیارد تومان نقدینگی وارد بازار سهام (بورس و فرابورس) شده است. در این میان، بررسی روند گذشته نقدینگی واردشده در بورس تهران حاکی از آن است که هنوز حجم مناسبی از نقدینگی وجود دارد که قابلیت جذب شدن در بازارهای سرمایه‌گذاری از جمله سهام و مسکن را دارد.

سه دوره ورود و خروج حقیقی‌های بورس

یکی از مهم‌ترین معیارهای بازارهای سهام، وجود «شفافیت» است؛ به این معنا که نه تنها اطلاعات بنگاه‌های اقتصادی در این بازار، نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی شفافیت بیشتری دارد، بلکه فعالیت سهامداران آن نیز با سهولت بیشتری قابل ردیابی است. بر این اساس، «دنیای اقتصاد» به منظور تعیین جریان نقدینگی از سوی بازیگران خرد (حقیقی‌ها)، تغییر مالکیت میان سهامداران حقوقی و حقیقی بورس تهران را در سه دوره متفاوت بررسی کرده است.

در دوره نخست که می‌توان آن را دوران رونق بورس تهران نامید، حدود 1300 میلیارد تومان نقدینگی از سوی سهامداران حقیقی وارد بازار سهام شده است (از ابتدای مهر 92 تا 15 دی همان سال). در ادامه اما، با رکودی شدن وضعیت بازار سهام، سهامداران حقیقی اقدام به فروش سهام خود کردند و در نتیجه در دوره دوم (رکود بازار سهام از 16 دی 92 تا پایان سال 93) مشاهده می‌شود حدودا 1300 میلیارد تومان نقدینگی از سوی سهامداران حقیقی از بورس خارج شده است.

اکنون اما، پس از تعدیل مناسب قیمت‌ها، بازار سهام آمادگی قابل توجهی برای جذب سرمایه‌های خُرد را داشت. به این ترتیب، در دوره سوم (یعنی از ابتدای سال جاری) حدود 666 میلیارد تومان نقدینگی از سوی سهامداران حقیقی وارد بورس تهران شده است. عمده این نقدینگی، در یک ماه اخیر و از سوی سهامداران حقیقی وارد شده است که بیان می‌کند بازار سهام نسبت به رونق اقتصادی پس از لغو تحریم‌ها امیدوار است.

ورود نقدینگی متقاضیان مسکن به فرابورس

بر این اساس مشاهده می‌شود در چهار ماه ابتدای سال، بورس تهران توانسته حدودا نیمی از نقدینگی از دست‌رفته خود را مجددا بازیابی کند. این در حالی است که بازار مسکن نیز، شانس دوم برای رونق است و در این مدت توانسته نقدینگی قابل توجهی را به خود جذب کند. در این میان، آخرین آمارها از صندوق پس‌انداز مسکن یکم نشان می‌دهد از زمان افتتاح صندوق مزبور (از 19 خرداد ماه) تا 13 تیر (حدود 23 روز کاری) نزدیک به 102 میلیارد تومان نقدینگی جذب این صندوق شده است.

از سوی دیگر، دومین مسیری که می‌توان نقدینگی‌های جذب‌شده به بازار مسکن را ردیابی کرد، اوراق تسهیلات مسکن است که در فرابورس منتشر می‌شود. به گفته امیر هامونی،مدیر عامل فرابورس در سه ماه نخست سال جاری 1117 میلیارد تومان وام از طریق اوراق تسهیلات مسکن پرداخت شده است.

بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد حدود 15 درصد از کل مبلغ وام، هزینه خرید اوراق «تسه» در فرابورس می‌شود؛ بنابراین اگر فرض شود متوسط ماهانه دریافت وام در فصل بهار حدودا 56 میلیارد تومان بوده، در مجموع چهار ماه ابتدای سال، حدود 223 میلیارد تومان نقدینگی جهت خرید اوراق تسهیلات مسکن وارد فرابورس شده است. بر این اساس، با در نظر گرفتن 666 میلیارد تومان نقدینگی واردشده به بورس، حدود 890 میلیارد تومان نقدینگی وارد بازار سهام شده است. این رقم در مقایسه با 1300 میلیارد تومان نقدینگی که در دوران رکودی از این بازار خارج شده است، هنوز کمتر است. بنابراین، حتی با عدم یکسان‌سازی ارزش پول کشور، همچنان نقدینگی قابل توجهی وجود دارد که می‌تواند مجددا جذب بازار سهام شود.

منطق جای هیجان را می‌گیرد؟

هفته گذشته بازار سهام توانست رشد 1/ 3 درصدی را تجربه کند و برای پنجمین هفته متوالی با رشد قیمت‌ها همراه شود. این در حالی بود که آخرین روز معاملاتی با وجود اعلام رسمی توافق هسته‌ای، بورس تهران با افت 9/ 0 درصدی شاخص کل در روز چهارشنبه مواجه شد. این روند که موجب غافلگیری بسیاری از معامله‌گران و حتی کارشناسان شده بود، توجیهاتی را به همراه داشت. نخستین دلیل برای توجیه این امر تحقق انتظار سهامداران از نتیجه مذاکرات هسته‌ای بود؛ در واقع، پیش از آن، انتظار دستیابی به توافق هسته‌ای وجود داشت و در نتیجه با اعلام توافق هسته‌ای، معامله‌گران بازار سهام به جای ادامه روند هیجانی، روند معقولی را در پیش گرفتند. این موضوع به معنای نزولی شدن طولانی‌مدت بورس تهران نیست، بلکه به معنای کنترل سرعت رشد قیمت‌ها به منظور جلوگیری از ایجاد حباب‌های قیمتی است. از سوی دیگر، برخی کسب سودهای کوتاه‌مدت در این دوره (پنج هفته اخیر بازدهی شاخص کل بیش از 10 درصد بوده است) را عامل فروش سهام و کاهش قیمت‌ها عنوان می‌کنند. این ادعا نیز هرچند می‌تواند درست باشد، اما وقوع آن فقط یک روز پس از توافق هسته‌ای، صحت آن را با تردید مواجه می‌کند. توجه به مجامع سالانه به ویژه در گروه بانکی یکی دیگر از عوامل افت قیمت‌ها در معاملات چهارشنبه عنوان می‌شود که عملکرد ضعیف در این گروه باعث افت قیمت‌ها شد. این توجیه نیز هرچند می‌تواند در برخی صنایع گروه‌ها صحت داشته باشد، اما گسترش آن به کل بازار چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.

در این شرایط که هفته پرمجمعی را پیش‌رو داریم و احتمالا بسیاری از نمادهای مهم تا پایان هفته متوقف باشند، انتظار می‌رود روند متعادل‌تری را در بازار سهام شاهد باشیم. با این حال امید است بازیگران بازار سهام، مجددا دچار هیجان‌زدگی نشوند و با یک دید بلندمدت و بنیادی معاملات خود را انجام دهند. بنابراین افت قیمت‌ها در معاملات چهارشنبه نه تنها نگران‌کننده نیست، بلکه می‌تواند منطقی‌تر شدن معامله‌گران را نوید دهد.

تداوم رونق معاملاتی

در مجموع هفته گذشته، 5 میلیارد و 532 میلیون سهم به ارزش 1176 میلیارد تومان در 404 هزار و 319 دفعه معامله شد (با حذف معاملات بلوکی). به این ترتیب، همچنان حجم و ارزش معاملات در سطوح بالایی قرار داشت که مهم‌ترین نشانه رونق در بازار سهام محسوب می‌شود. در واقع، رونق معاملاتی به معنای افزایش نقدشوندگی در بورس تهران است که در مقایسه با رشد یا افت شاخص کل، از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است.

رشد صنایع همگام با شاخص کل

هفته گذشته، عمده صنایع نیز با روند شاخص کل همراهی کردند و فقط هفت صنعت از 37 گروه بورسی با افت شاخص همراه شدند. در این میان، چاپ، دستگاه‌های برقی و تامین آب، برق و گاز به ترتیب با 2/ 13، 3/ 8 و 6/ 7 درصد رشد، بیشترین رشد قیمت‌ها را در میان گروه‌های بورسی تجربه کردند. از سوی دیگر، زراعت، سایر معادن و بانک‌ها با 9/ 2، 3/ 2 و 7/ 1 درصد افت، زیان‌ده‌ترین صنایع بورس تهران در هفته گذشته بودند. با این حال، بانک‌ها، خودرو و سرمایه‌گذاری‌ها بیشترین حجم معاملات هفته گذشته را به خود اختصاص دادند.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد/ 29 تیر 94