بورس تهران ماه گذشته در حالی معاملات خود را آغاز کرد که بسیاری از فعالان بازار پیش‌بینی می‌کردند به دنبال توافق هسته‌ای، بورس بار دیگر به دوران رونق خود بازگردد اما در عمل این اتفاق نیفتاد و پس از فروکش کردن هیجانات در اواخر تیرماه، شاخص کل بورس در مرداد ماه افت ممتدی را تجربه کرد و متوسط قیمت‌های سهام با افت 6/ 3 درصدی در مرداد مواجه شد و به این ترتیب شاخص کل، بازدهی3/ 4 درصدی از ابتدای سال را در کارنامه خود به ثبت رساند که نسبت به سود سپرده‌های بانکی حاکی از زیان قابل توجه سهامداران (با توجه به ریسک پایین سرمایه‌گذاری در بازار پول) است. در همین حال، میانگین نسبت قیمت بر درآمد سهام که در تیر ماه رقم 6 را تجربه کرده بود یک بار دیگر به محدوده 6/ 5 عقب‌نشینی کرد.

سقوط قیمت‌ها در بازار‌های کالایی و ریزش قیمت نفت به‌عنوان مهم‌ترین موانعی یاد می‌شوند که نتوانستند اثر خوش‌بینی‌های سیاسی ناشی از توافق هسته‌ای را در بازار نگه دارند و به همین دلیل مرداد‌ماه، ماه سراسر رکودی بازار سهام بود که پس از افت 9/ 4 درصدی در اردیبهشت‌ماه دومین ریزش در مقیاس ماهانه از ابتدای سال به شمار می‌رود. در کنار موانع نامبرده گزارش‌های نامناسب سه ماهه شرکت‌ها و مجامع ضعیف برگزار شده نیز دو عامل دیگری هستند که پیام‌های واضحی در راستای وضعیت نامناسب اکثر صنایع بورسی به سهامداران منتقل کردند.

به‌زعم کارشناسان وضعیت اقتصادی چین که اصلی‌ترین عامل ضعف بازار کالایی محسوب می‌شود در کنار ریزش قیمت نفت تاثیر ویژه‌ای بر افت عمومی قیمت‌ها در ماه گذشته داشته و این مهم به این دلیل است که بخش قابل توجهی ازبورس تهران وابسته به بازار‌های کالایی است.کارشناسان معتقدند مادامی که این دو عامل در مسیر نزولی حرکت کنند، مشکلات سرمایه‌گذاری در بورس تهران رفع نخواهد شد. این کارشناسان خروج از رکود موجود بازار سهام را مشروط به تغییر این عوامل می‌دانند.نکته مهمی که در ماه گذشته و به خصوص در روزهای پایانی آن در معاملات بازار سهام مشاهده شد فعالیت بیشتر معامله‌گران حقوقی در معاملات بوده است به‌طوری که عمده تحرکات بازار مربوط به این دسته معامله‌گران بوده و مشارکت حدود 5/ 51 درصدی در معاملات داشتند.

سایه افت قیمت‌های جهانی بر صنایع

همگام با افت 6/ 3 درصدی شاخص کل در مرداد‌ماه، شاخص بیشتر گروه‌های بورسی نیز در معرض افت قرار گرفتند به‌طوری که از ميان 37 گروه بورسي، تنها 10 صنعت با رشد و 26 گروه دیگر با افت شاخص همراه بودند. در اين ميان، گروه رایانه، محصولات چرمی و دستگاه‌های برقی به ترتيب با 1/ 13، 7/ 9 و 4/ 7 درصد رشد بهترين عملکرد را در مرداد ماه از نظر رشد شاخص به ثبت رساندند. از سوي ديگر، محصولات کاغذی، ابزار پزشکی و فلزات اساسی به ترتيب با 5/ 17، 9/ 9 و 1/ 9 درصد افت شاخص منفی‌ترين گروه‌هاي بورسي در ماه گذشته بودند. بررسی افت و خیز‌های قیمتی در صنایع مختلف حاکی از این است که در شرایطی که شاخص کل در مرداد ماه افت 6/ 3 درصدی را تجربه کرده است، شاخص 14 صنعت با افت بیشتر از 4 درصدی همراه بوده‌اند.

این صنایع عمدتا دو گروه هستند؛ یک دسته گروه‌هایی هستند که پیش‌بینی می‌شد بیشترین تاثیر از توافق هسته‌ای را داشته باشند و این گروه‌ها در تیر ماه مقارن با حصول توافق هسته‌ای رشد‌های چشمگیری را تجربه کرده بودند (گروه‌هایی مثل خودرو، بانک، لیزینگ و...). دسته دیگر، گروه‌هایی هستند که بیشترین وابستگی به بازار‌های کالایی را دارند (فرآورده‌های نفتی، محصولات شیمیایی و فلزات اساسی و...). کارشناسان معتقدند دو عامل موجب افت قیمت سهام این شرکت‌ها در مقیاس ماهانه شده‌اند؛ در گروه اول سهامداران با شناسایی سودهای کوتاه‌مدت عمدتا به نوسان‌گیری می‌ پردازند به بیان ساده سهامدارانی که در این گروه‌ها در دوران خوش‌بینی به توافق هسته‌ای در قیمت‌های پایین‌تری اقدام به خرید سهام کرده بودند با کشف سودهای کوتاه‌مدتی در ماه گذشته در نقش فروشنده ظاهر شدند و این امر عامل افت قیمت در گروه مزبور است. افت قیمتی در گروه دوم نیز به دلایل بنیادی (افت قیمت نفت و افت در بازارهای کالایی) مربوط است. در بررسی وضعیت صنایع مختلف از نظر حجم معاملات گروه‌های خودرویی، سایر مالی، سرمایه‌گذاری‌ها و بانک‌ها به ترتيب بيشترين حجم معاملات را در مرداد ماه به خود اختصاص دادند.

سرگروه صنایع با بیشترین حجم معاملات (گروه خودرویی)، افت 8/ 8 درصدي شاخص را در مقیاس ماهانه ثبت کرده است. از نظر نسبت قيمت به درآمد نيز، گروه‌هاي منسوجات، حمل و نقل و وسايل ارتباطي به ترتيب بيشترين نسبت مزبور را در اختيار داشتند. از سوي ديگر، ابزار پزشکی، چندرشته‌اي صنعتي و لاستیک نیز به ترتيب با 5/ 3، 6/ 3 و 0/ 3 مرتبه، کمترين نسبت قيمت به درآمد را به نام خود ثبت کردند.

در معاملات ماه گذشته بازار سهام در مجموع 8 ميليارد و 659 ميليون سهم به ارزش 1189 ميليارد تومان در 675 هزار و 110 دفعه معامله شدند (معاملات بلوکی حذف شده است). بر این اساس متوسط حجم و ارزش معاملات روزانه در مرداد ماه به ترتيب 440 ميليون سهم و 916 ميليارد ريال بود که نسبت به تیر ماه افت42 و 40 درصدی را نشان مي‌دهد.

 بررسی این دو متغیر نسبت به میانگین چهار ماه ابتدای سال نیز افت 33 و 31 درصدی را نشان می‌دهد که حاکی از رکودی عمیق در معاملات بازار سهام در یک ماه گذشته بوده است.ارزش بازار در این بازه زمانی با افت 1/ 4 درصد مواجه شده است. بررسی عملکرد دو دسته از بازیگران بازار سهام در مرداد ماه نشان می‌دهد که مشارکت سهامداران حقيقي نسبت به تیرماه کاهش قابل توجهی یافته است و در حالي که در تیرماه مشارکت 62 درصدی در معاملات داشتند، مشارکت این دسته از معامله‌گران به 5/ 48 درصد کاهش يافته است.نکته مهمی که در بررسی عملکرد بازیگران بازار در مرداد ماه سال جاری وجود دارد این است که معامله‌گران حقوقی در مقیاس ماهانه برای اولین بار در سال جاری مشارکت بیشتری در معاملات نسبت به حقیقی‌ها ایفا کرده‌اند.این معامله‌گران مشارکت 5/ 52 درصدی در معاملات بازار سهام را به نام خود ثبت کردند.

 این معامله‌گران مشارکت 54 درصدی در خرید سهام در ماه گذشته را در اختیار داشتند. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد که از ابتدای سال تا کنون حدود 514 میلیارد تومان نقدینگی از سوی حقیقی‌ها وارد بازار شده است که حدود 40 درصد از آن مربوط به عرضه اولیه مبین بوده است. با این حال از این مقدار نقدینگی حدود 95 میلیارد تومان در مرداد از سوی سهامداران حقیقی از بازار خارج شده است.

بازار پول پیشتاز بازار‌ها

 در شرایطی که شاخص کل بورس تهران افت 6/ 3درصدي را تجربه کرد، بازار ارز و بازار سکه در مقیاس زمانی مشابه با رشد همراه شدند. شاخص کل بورس در نهایت در ارتفاع 65 هزار و 225 واحدي ايستاد.هر دلار آمریکا از 3265 تومان ابتدای مرداد به 3355 تومان در پایان ماه رسید و رشد 8/ 2 درصدی را ثبت کرد و به این ترتیب بازدهی خود از ابتدای سال را به 4/ 0 درصد رساند. در بازار سکه نيز بر خلاف بازار سهام، وضعيت صعودی بود و هر سکه طرح جديد با رشد چشمگیر 6/ 7 درصدي مواجه شد.کارشناسان قسمت عمده رشد قیمت سکه را مربوط به افزایش قیمت اونس طلای جهانی عنوان می‌کنند. البته رشد قیمت دلار نیز به روند رو به رشد آن نیز کمک کرده است.  مقایسه بازدهی این سه بازار با نرخ سود سپردهای بانکی نشان می‌دهد که بازار پول با بازدهی 5/ 8 درصدی خود از ابتدای سال پیشتاز بازار‌ها با بیشترین رشد بوده است.

منبع: دنیای اقتصاد/ اول شهریور 94