پس از 6 هفته نزول پیاپی، شاخص کل بازار سهام توانست هفته گذشته را با رشد اندک 1/ 0 درصدی به پایان رساند. گرچه افزایش خریدها میان معامله‌گران بورس تهران تا حدودی مشاهده می‌شد، اما همچنان اطمینان زیادی برای تداوم یک روند صعودی وجود ندارد. 

در شرایطی سهامداران حقوقی با مشکل نقدینگی دست و پنجه نرم می‌کنند که نزدیک شدن به پایان شهریورماه (پایان سال مالی برخی کارگزاری‌ها) فشار عرضه را نیز در بازار سهام افزایش می‌دهد. در این میان، حضور سهامداران حقیقی نیز به شدت کاهش یافته است که در نتیجه نگرانی از یک رونق پایدار در بورس تهران را بیشتر می‌کند؛ بنابراین بورس برای رونق به ورود نقدینگی جدید از سوی این گروه از سهامداران نیاز دارد که به‌نظر می‌رسد برای ورود به این بازار مردد هستند. آغاز عرضه‌های اولیه که از این هفته صورت می‌گیرد در کنار خوش‌بینی نسبی به تایید «برجام» از سوی کنگره می‌توانند محرک‌هایی برای بازگشت سهامداران خُرد به بورس تهران باشند. 

مشکل نقدینگی در اقتصاد کشورمان، به‌ویژه در سال‌های اخیر در بخش‌های مختلف بسیار مشهود است. در این میان، بارها مشاهده شده است که سهامداران حقوقی بازار سهام، بر نبود نقدینگی کافی تاکید داشته‌اند. این موضوع یکی از مهم‌ترین مسائلی است که رکود فعلی در بورس تهران را رقم زده است. در این شرایط، نزدیک شدن به پایان شهریورماه مشکل مزبور را تشدید کرده است. بسیاری از شرکت‌های کارگزاری سال مالی منتهی به پایان شهریور دارند و به‌منظور پوشش اعتبارات ملزم به فروش سهام و کسب نقدینگی هستند. مشابه این موضوع را حتی با شدت بیشتر می‌توان در ماه اسفند نیز مشاهده کرد.

بر این اساس، بررسی «دنیای اقتصاد» از عملکرد بازیگران بازار سهام از سال 87 نیز موید همین امر است؛ به‌طوری‌که در بیشتر سال‌ها، میزان فروش سهامداران حقوقی در ماه‌های شهریور و اسفند به نسبت متوسط مشارکت آنها در کل سال به مراتب بالاتر است. به‌عنوان مثال در سال‌های 87 و 88، حقوقی‌ها به ترتیب 83 و 64 درصد فروش شهریورماه را به خود اختصاص داده‌اند، این در حالی است که متوسط مشارکت آنها در نقش فروشنده  در کل سال‌های مزبور به ترتیب 71 و 53 درصد بوده است. هرچند در برخی سال‌ها به دلایل خاص کمتر شاهد این روند بودیم، اما به‌طور کلی واضح است که در ماه‌های شهریور و اسفند سهامداران حقوقی مشارکت بیشتری در نقش فروشنده داشته‌اند.

در شرایط کنونی نیز که بسیاری از سهامداران حقوقی با مشکل نقدینگی مواجه هستند، انتظار می‌رود فشار سمت عرضه به‌منظور پوشش اعتبارات در پایان سال مالی (شهریور) افزایش یابد. این امر در شرایطی که بازار سهام با مشکل نقدشوندگی پایین مواجه است، می‌تواند افت بیشتر قیمت‌ها را سبب شود؛ بنابراین نخستین امری که احتمال رونق پایدار بازار سهام را تضعیف می‌کند، عرضه‌های مقطعی در هفته‌های پیش‌رو است. 

از سوی دیگر، بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد سهامداران حقیقی به شدت در معاملات بازار سهام منفعل شده‌اند. بی‌اطمینانی نسبت به آینده این بازار از یکسو و فرصت‌های امن سرمایه‌گذاری (نظیر سپرده‌های بانکی و اوراق مشارکت) از سمت دیگر مانع ورود این نوع سهامداران به بازار شده است. به این ترتیب، متوسط دفعات معاملات در هفته گذشته به 24 هزار و 640 دفعه رسید که در مقایسه با متوسط آن از ابتدای سال، افت بیش از 50 درصدی را نشان می‌دهد. دفعات معاملات یکی از مهم‌ترین معیارهای مشارکت سهامداران حقیقی است؛ با توجه به آنکه سهامداران حقیقی عموما سرمایه‌های اندکی در اختیار دارند، هنگام ورود به بورس، دفعات معاملات را افزایش می‌دهند. این در حالی است که سهامداران حقوقی عموما جابه‌جایی‌های بیشتری را در هر دفعه معامله انجام می‌دهند؛ بر این اساس، فارغ از حجم و ارزش معاملات، دفعات می‌تواند نماگر مناسبی برای فعالیت سهامداران حقیقی باشد. 

باید یادآور شد که در سال جاری نیز بازار سهام به‌طور کلی با رکود مواجه بوده است، بنابراین، افت شدید دفعات معاملات در هفته‌های اخیر، تعمیق این رکود را نشان می‌دهد. به‌منظور مقایسه، اگر سال 92 که رونق بورس تهران را شاهد بودیم در نظر بگیریم، مشاهده می‌شود دفعات معاملات به‌طور متوسط حدود 70 هزار دفعه در روز بوده است؛ بنابراین مقایسه تعداد دفعات معاملات هفته گذشته با متوسط سال 92 افت حدود 65 درصدی را نشان می‌دهد. 

همان‌طور که اشاره شد، حقوقی‌ها به علت کمبود نقدینگی و همچنین تحت فشار بودن با توجه به نزدیک شدن به پایان سال مالی خود نمی‌توانند رونق بورس تهران را رقم زنند. از سوی دیگر، حضور سهامداران حقیقی نیز در معاملات این روزهای بورس بسیار کمرنگ شده است. با این حال، بدون شک می‌توان اظهار کرد که برای ایجاد یک رونق پایدار در بازار سهام نیازمند نقدینگی‌های جدید از سوی سهامداران خُرد هستیم. در این شرایط، نوعی تردید در میان حقیقی‌ها برای ورود به بازار سهام وجود دارد که مانع از ورود آنها می‌شود.

در این میان، دو محرک می‌تواند موجب بازگشت سرمایه‌های خُرد به بورس تهران شود. نخستین امر را می‌توان تصمیم نهایی کنگره آمریکا درباره تصویب یا رد توافق هسته‌ای کشورمان با اعضای 1+5 (برجام) دانست. به عبارت دقیق‌تر، تایید کنگره آمریکا تردیدهای مربوط به رفع تحریم‌ها را تقریبا حذف کند و در نتیجه چشم‌انداز روشنی را پیش روی بازار سهام بوجود آورد. در شرایط کنونی، تعداد سناتورهای مورد نیاز برای اینکه اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا بتواند از حق وتوی خود، به‌منظور تایید «برجام» استفاده کند به حد نصاب رسیده است. هرچند برای نهایی شدن این موضوع، بدون نیاز به وتوی رئیس‌جمهوری، موافقان بیشتری نیاز است، اما پیشرفت در همین حد نیز می‌تواند نویدبخش نهایی شدن توافق هسته‌ای باشد. 

این امر می‌تواند موجی از خوش‌بینی را در بازار سهام ایجاد کند و سهامداران حقیقی نقدینگی‌های جدیدی را راهی بورس تهران کنند. اما دومین محرکی که می‌تواند نقدینگی‌های جدید را راهی بازار سهام کند، عرضه‌های اولیه است. در این خصوص قرار است شرکت مواد اولیه لیا با نماد «شلیا» روز دوشنبه 12 میلیون و 123 هزار سهم (معادل 15 درصد کل سهام) خود را در فرابورس عرضه کند. این موضوع می‌تواند شروعی باشد برای عرضه‌های اولیه‌ای که پیش از این مسوولان سازمان بورس و خصوصی‌سازی در شهریورماه به آن اذعان داشتند. به‌طور سنتی، عرضه‌های اولیه در بورس تهران همواره مورد استقبال سهامداران قرار می‌گرفته است. بر این اساس، عرضه‌های مزبور می‌توانند راهی مناسب برای جذب نقدینگی‌های جدید در بورس تهران باشند. همچنین، اقداماتی از این دست که مطابق با برنامه‌های قبلی سازمان است می‌تواند اطمینان سهامداران به تصمیمات مقامات را نیز افزایش دهد و تردید ورود سهامداران خُرد را نیز کاهش دهد. 

در میان بازارهای مالی کشور ، سکه توانست بیشترین رشد را در مقایسه با بازارهای سهام و ارز داشته باشد. به این ترتیب، هر سکه طرح جدید با رشد هفتگی 8/ 0 درصدی به قیمت 917 هزار تومان معامله شد. خوش‌بینی به رشد قیمت‌های جهانی اونس طلا و دلار مهم‌ترین عوامل رشد قیمت سکه محسوب می‌شدند. در بازار ارز، دلار نسبت به پنج‌شنبه قبل تغییر قیمتی نداشت و نرخ هر دلار 3395 تومان بود. این در حالی بود که اواسط هفته قیمت‌ها به بیش از 3400 تومان نیز رسیده بودند. در بازار ارز، نگرانی از سمت عرضه با توجه به کاهش قیمت جهانی کالاها و همچنین افزایش تقاضای مسافرتی (حج و دور پایانی سفرهای تابستانی) موجب رشد قیمت‌ها شدند. البته این رشد قیمت‌ها با افزایش عرضه از سوی بازارسازهای این بازار (صرافی بانک‌ها) به صورت کنترل شده بود.از سوی دیگر، بازار سهام که پس از اعلام توافق هسته‌ای (23 تیر) به 6 هفته مدام مسیر نزولی داشت، هفته گذشته توانست رشد اندک 1/ 0 درصدی را به ثبت برساند. به این ترتیب، دماسنج بورس تهران برای نهمین روز متوالی در کانال 64 هزار واحدی نوسان کرد و در نهایت در رقم 64 هزار و 276 واحد ایستاد. به‌نظر می‌رسد افت بیشتر قیمت‌ها در بازار با مقاومت مواجه باشد و آنچه می‌تواند ریزش بیشتر شاخص کل را رقم زند بازگشایی تک‌سهم‌های بزرگی است که شوکی مقطعی را به بازار وارد می‌کنند. 

در میان گروه‌های فعال بورس تهران نیز هفته نسبتا متعادلی را مشابه روند شاخص کل شاهد بودیم؛ به‌طوری‌که از 37 گروه بورسی، 19 صنعت مثبت و 16 صنعت منفی بودند. در این بین، صنعت قند و شکر که با اقبال شدیدی در هفته‌های اخیر همراه شده است، هفته گذشته نیز رشد 1/ 7 درصدی را تجربه کرد و پیشتاز صنایع بورسی بود. هرچند برخی عوامل بنیادی از رشد قیمت‌ها در این صنعت حمایت می‌کنند، اما نقش سفته‌بازان و نوسان‌گیران در نمادهای این گروه کاملا مشهود است. به این ترتیب مشاهده می‌شود، نسبت قیمت به درآمد این گروه بیش از 13 مرتبه است که در مقایسه با کل بازار که متوسط P/ E آن 5/ 5 مرتبه است، بسیار بالاتر است. همچنین، گروه‌های محصولات چرمی و خودرو نیز به ترتیب با رشد 6/ 2 و 4/ 2 درصدی در مکان‌های دوم رشد قیمتی قرار داشتند.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد/ 14 شهریور 94