رفت و آمدهای هیات‌های تجاری بین‌المللی به کشورمان فضای جدیدی را به تهران داده است، امری که از نگاه حسین عبده‌تبریزی، دبیر کل اسبق بورس اوراق بهادار هنوز در میان سهامداران شناسایی نشده است. با دور ماندن اقتصاد کشورمان از اقتصاد جهانی به علت تحریم‌های بین‌المللی طی سال‌های اخیر، اکنون به دنبال گشایش‌های هسته‌ای می‌تواند فرصت‌های بی‌بدیلی را پیش روی سرمایه‌گذاران خارجی قرار دهد.

این در حالی است که بر اساس بررسی‌های «دنیای اقتصاد» و پیش‌بینی بسیاری از کارشناسان، عمده بازارهای نوظهور دنیا به حالت اشباع خود نزدیک شده‌اند و حتی در شرایط افول به سر می‌برند؛ بنابراین، ایران می‌تواند از جمله معدود اقتصادهای نوظهوری باشد که پتانسیل بالایی برای جذب سرمایه دارد. در این گزارش، 10 برآورد مختلف توسط گروه‌های تحلیلی و نشریات بین‌المللی بررسی شده‌اند که هرچند بر نگرانی‌های سیاسی باقی مانده درخصوص تحریم‌ها تاکید می‌کنند، اما پتانسیل‌های اقتصاد ایران و به‌طور خاص بورس تهران را تا حدودی بالا می‌دانند که ترافیک رفت‌و آمدهای اخیر سرمایه‌گذاران بین‌المللی به کشورمان را رقم زده است.

ایران، نوظهوری دیگر برای اقتصاد جهانی

ضعف اخیر اقتصاد چین، منجر شده تا بسیاری از کارشناسان به معرفی برندگان و بازندگان این موضوع بپردازند، برخی معتقدند کشورهایی نظیر آمریکا که تجارت کمتری با چین دارند در مقایسه با اقتصادهای همسایه چین که وابستگی تجاری بیشتری دارند، دارای مصونیت اقتصادی هستند. این در حالی است که نشریه «فورچون» نگاه دیگری به این مساله دارد. همان‌طور که در نمودار مشاهده می‌شود اقتصادهای نوظهور که پیش از بحران جهانی سال‌های 2009-2008، حدود 20 درصد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص (Gross Fixed Capital Formation یا GFCF) دنیا را در اختیار داشتند، اکنون تقریبا نیمی از صرف سرمایه جهان را به خود اختصاص داده‌اند. این در حالی است که سهم سرمایه‌گذاری در اقتصادهای توسعه‌یافته نسبت به پیش از بحران جهانی کاهش یافته است.

این موضوع به خوبی وابستگی رشد اقتصاد جهانی به اقتصادهای نوظهور را طی سال‌های اخیر نشان می‌دهد و بیان می‌کند، ضعف بازارهای نوظهور (Emerging Markets یا EM) چگونه با کاهش سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند تمام اقتصادهای بزرگ دنیا را تحت فشار قرار دهد.  اکنون بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد ایران که به گفته موسسه گلدمن ساکس در سال 2007 در میان 11 اقتصاد نوظهور آینده جهان قرار گرفته بود، به علت تحریم‌های بین‌المللی نتوانسته سرمایه خارجی زیادی را به خود جذب کند و از این غافله عقب مانده است (موسسه گلدمن ساکس در این سال در مقاله‌ای تحت عنوان Next 11 ایران را در میان اقتصادهای پرپتانسیل آینده جهان جای داد که می‌توانند جانشین کشورهای بریکس (BRICs شامل کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین) به منظور توسعه اقتصاد جهانی باشند). به‌طوری که به گزارش «سی‌ان‌ان»، بررسی «یو اس کنگرشنال ریسرچ سرویس» (US Congressional Research Service) بیان می‌کند ایران در صورت نبود تحریم‌ها می‌توانست اقتصادی 20درصد بزرگ‌تر از وضعیت کنونی داشته باشد. همه این موارد به خوبی پتانسیل‌های اقتصاد کشورمان را برای جذب سرمایه‌های جدید نشان می‌دهد. در این خصوص، رامین ربیعی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه صنعتی ایران در گفت‌وگو با «سی‌ان‌ان» می‌گوید: مشتریان بالقوه ترکیه (نیروی انسانی بالا)، ذخایر نفتی عربستان، منابع گاز طبیعی روسیه و ذخایر معدنی استرالیا را می‌توان به‌صورت یک معجون یکجا در ایران جست‌وجو کرد.  مهرداد عمادی، اقتصاددان گروه مشاوره بتاماتریکس در لندن نیز در گفت‌وگو با «فورچون» اظهار می‌کند: پیش از اعلام توافق هسته‌ای گفت‌وگوهای محتاطانه‌ای میان سرمایه‌گذاران و ایران برگزار شده بود که پس از اعلام توافق زمینه این مذاکرات به شدت تقویت شد. وی پیش‌بینی می‌کند یک سال پس از اجرای توافق، تولید ناخالص داخلی ایران بین 2 تا 5 درصد افزایش می‌یابد و انتظار می‌رود 18 ماه پس از آن بیش از 7 یا 8 درصد رشد GDP را شاهد باشیم.  مارتین سورل، رئیس شرکت WPP در کنفرانسی در شهر لندن، ایران را یکی از آخرین بازارهای نوظهور شناسایی‌نشده عنوان کرد که می‌تواند پس از تحریم‌ها مورد توجه قرار گیرد. به گزارش «تلگراف» حوزه انرژی ایران با داشتن 9 درصد ذخایر نفت دنیا و بیشترین منابع گاز طبیعی بسیار مورد توجه است. شرکت‌هایی مثل رویال داچ شل، بی‌پی و توتال به دقت تحولات ایران را بررسی می‌کنند تا در اولین فرصت وارد سرمایه‌گذاری شوند. ایران به 40 میلیارد دلار سرمایه برای رساندن تولیدات نفت خود به 4 میلیون بشکه در روز نیاز دارد. جمعیت 80 میلیون نفری ایران که دارای تحصیلات بالایی نیز هستند و یک بازار سهام با ارزش بازار بیش از 100 میلیارد دلاری، می‌تواند دیگر پتانسیل‌های این کشور باشد.

اندازه اقتصاد و تنوع بخش‌های مختلف اقتصادی آن نشان می‌دهد جایگاه بسیار مناسبی برای سرمایه‌گذاری خواهد بود. با این حال، اندرو کریچلو، دبیر کالاهای تلگراف معتقد است: هرچند این فرصت یک واقعیت انکارنشدنی است، اما ریسک‌پذیرترین سرمایه‌گذاران نیز برای ورود به یک بازار نوظهور بسیار محتاطانه عمل می‌کنند و هرگونه ورود به این اقتصاد نیازمند زمان است.

تنوع اقتصاد برای ذائقه‌های مختلف سرمایه‌گذاری

«دیپلمات» دیگر نشریه معتبر جهانی معتقد است: ایران با وجود تحریم‌ها یکی از متنوع‌ترین صنایع را دارد، به‌طوری که در میان 15 فولادساز بزرگ دنیا، 5 تولیدکننده سیمان و 15 تولیدکننده خودرو در جهان قرار دارد. همچنین در زمینه‌های علمی روز دنیا نظیر سلول‌های بنیادی و نانوتکنولوژی پیشرفت‌های زیادی داشته است. اما برای پیشرفت بیشتر به تکنولوژی و سرمایه غربی نیاز دارد. توافق هسته‌ای می‌تواند تغییردهنده بازی اقتصادی ایران باشد و دست سرمایه‌گذاران جهانی را به یکی از پرپتانسیل‌ترین اقتصادهای نوظهور دنیا برساند.

نشریه تحلیلی «فارن پالیسی» در گزارشی اعلام می‌کند: سال 2001، گلدمن ساکس کشورهای بریکس را معرفی کرد. آوریل امسال، IMF اشاره کرد که بازارهای نوظهور برای ششمین سال متوالی است که با کاهش رشد اقتصادی مواجهند، در این میان، چین با افت بیش از انتظار رشد اقتصادی مواجه بود، اقتصاد روسیه در حال کوچک شدن و برزیل وارد رکود شده است. به‌طوری که بر اساس گزارش IMF، رشد اقتصادی این کشورها از 5 درصد سال 2013 به 6/ 4 در سال 2014 رسید و در سال جاری نیز انتظار رشد 2/ 4 درصدی می‌رود. نرخ بیکاری در این کشورها رو به رشد و ارزش پول آنها به کمترین مقدار 15 سال اخیر رسیده است (حتی پیش از کاهش ارزش یوآن توسط بانک خلق چین). بازارهای سهام این کشورها وضعیت باثباتی را در شش سال اخیر سپری می‌کنند و در مقایسه با بازارهای سهام کشورهای توسعه‌یافته، بازی را واگذار کرده‌اند. بدهی بخش خصوصی نیز افزایش یافته است. بنابراین، طبیعی است که سرمایه از این کشورها در حال خروج است. سهم GDP کشورهای در حال توسعه سال 1993 حدود 35 درصد کل بوده، در حالی که در سال 2013 حدود 50 درصد کل اقتصاد جهانی شد. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در فاصله سال‌های 2005 تا 2014 (بر اساس گزارش World Investment Report) در کشورهای در حال توسعه حدودا 10 برابر شده است که حدودا 30درصد بیش از رشد آن در اقتصادهای توسعه‌یافته بوده است. ایران به علت تحریم‌ها هیچ‌گاه به‌عنوان یک بازار نوظهور بزرگ شناخته نشده است، اما اکنون با رفع تحریم‌ها می‌تواند به‌عنوان یک بازار نوظهور اثر قابل ملاحظه‌ای در منطقه و حتی دنیا داشته باشد.  «بیزینس اینسایدر» دیگر نشریه بین‌المللی است که به بررسی پتانسیل ایران برای جذب سرمایه‌گذاران می‌پردازد. این نشریه به اظهارات رامین ربیعی اشاره می‌کند که معتقد است، صنعت ایران در حال حاضر با 60 تا 70 درصد ظرفیت خود فعالیت می‌کند و در نتیجه بیش از 30 درصد آن در حالت تعلیق قرار دارد که علت اصلی آن وجود تحریم‌های بین‌المللی است. بنابراین به گفته این نشریه، ایران می‌تواند جذابیت زیادی برای سرمایه‌گذاران بین‌المللی داشته باشد.

معدن طلای سرمایه‌گذاری

«آسیاتایمز» دیدگاه خود درباره «برجام» را این‌گونه بیان می‌کند: توافق هسته‌ای فقط فصل جدیدی از ارتباطات با غرب و جهان نیست، بلکه می‌تواند ایران را به‌صورت بالقوه به یک قدرت نوظهور جدید تبدیل کند. ایران دارای ده‌ها میلیون نیروی کار تحصیلکرده است و هزاران شرکت کوچک و متوسط دارد که برای سرمایه‌گذاری آمادگی بالایی دارند. جمعیت جوان باسواد ایران حدود 98 درصد است. از سوی دیگر، بورس 100 میلیارد دلاری ایران یکی از نقاط مورد توجه شرکت‌های خارجی است و با توجه به عدم وجود محدودیت برای سرمایه‌گذاری خارجی، سرمایه‌گذاران آن را به‌عنوان «معدن طلا» می‌بینند.

نشریه «نیویورک تایمز» اما نگاه دیگری به پتانسیل‌های اقتصاد ایران از حوزه‌های مختلف دارد و می‌گوید: هرچند پتانسیل‌های بالایی در یک اقتصاد با جمعیت بیش از 75 میلیون نفر وجود دارد، اما سرمایه‌گذاران اروپایی اشتیاق بسیار بالایی برای ورود به ایران دارند و تنها دلهره آنها، امکان بازگشت تحریم‌ها در صورت عدم اجرای مفاد توافق هسته‌ای از سوی طرفین است. این در حالی است که سرمایه‌گذاران آمریکایی به علت آنکه سایر تحریم‌ها غیر از تحریم‌های هسته‌ای از سوی واشنگتن علیه ایران همچنان برقرار هستند، درخصوص ورود به این کشور احتیاط بیشتری دارند.

ورود آمریکایی‌ها در بلندمدت

«وال‌استریت ژورنال» از وضعیت ایران پساتحریم این‌گونه سخن می‌گوید: فارغ از حوزه انرژی ایران که صف نخست سرمایه‌گذاران را به خود اختصاص خواهد داد، از نگاه بسیاری از سرمایه‌گذاران و شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری، جمعیت 80 میلیون نفری این کشور، منبع طبیعی ارزشمندتری محسوب می‌شود که نگاه جامعه بین‌المللی را به خود جذب کرده است. هرچند اروپایی‌ها در مقایسه با شرکت‌های آمریکایی موانع کمتری را برای ورود به ایران دارند، اما علاقه سنتی به محصولات آمریکایی در میان ایرانیان می‌تواند در بلندمدت شرکت‌های چندملیتی آمریکا را بسیار منتفع سازد. به‌عنوان مثال، بسیاری از ایرانیان پس از 37 سال همچنان به دستمال کاغذی، کلینکس (Kleenex) - که یک شرکت آمریکایی است) می‌گویند. این نشریه همچنین به بورس 100 میلیارد دلاری ایران اشاره می‌کند که در حال حاضر زیر ارزش ذاتی خود بوده و بیش از 300 شرکت لیست‌شده را در خود جای داده است. همچنین، در این بازار نسبت قیمت به درآمد تک‌رقمی (کمتر از 5/ 5 مرتبه) است، در حالی که سود نقدی تقسیم‌شده (dividend yields) دورقمی است که از دیگر جذابیت‌های این بورس برای سرمایه‌گذاران بین‌المللی محسوب می‌شود.

سایت تحلیلی«آگاه‌گروپ» نیز می‌گوید: ایران بزرگ‌ترین‌ اقتصاد نوظهور دنیا است که از جامعه جهانی دور مانده است و بهترین ویژگی‌ها را برای سرمایه‌گذاری دارد. در این میان، بورس تهران بیشترین پتانسیل را برای این منظور دارد که با ارزش بازاری بیش از 100 میلیارد دلار و بیش از 500 شرکت ثبت‌شده می‌تواند پتانسیل بالایی برای جذب سرمایه داشته باشد. نسبت قیمت به درآمد بورس تهران کمتر از 5/ 5 مرتبه است، این در حالی است که در بازارهای نوظهور MSCI Frontier Markets index این نسبت حدود 5/ 10 مرتبه است. این بازار با نزدیک به نیم قرن سابقه، زیرساخت‌های مناسبی که عموما از بورس «نزدک» آمریکا برگرفته شده‌اند دارد. در حال حاضر، فقط نیم درصد سهام بورس تهران در اختیار خارجی‌ها است که پتانسیل بالایی برای افزایش این میزان وجود دارد.

منبع: دنیای اقتصاد/ 4 مهر 94