بورس تهران این روزها حرکت آرامی را درپیش گرفته است که با وجود دریافت برخی سیگنال‌های مثبت، انتظار جهش‌های متعدد را محقق نکرده است. بررسی پیشینه روند شاخص از ابتدای سال حاکی از آن است که برخلاف روند فعلی نماگر بازار که جهت‌گیری چندانی به تحولات سیاسی کشور نشان نمی‌دهد، تالار شیشه‌ای در دو بازه زمانی دیگر و همزمان با دو دوره مذاکرات لوزان و وین واکنش‌های مثبتی به این اخبار نشان داده است. در این شرایط که زمزمه‌های اجرای عملی برجام در کنار برنامه خروج از رکود دولت نیز مطرح است، حجم پایین معاملات به حرکت آرام شاخص دامن زده و فعالیت بسیار محدود بازیگران خرد را در پی داشته است. 


«دنیای اقتصاد» در این گزارش و در گفت‌وگو با کارشناسان زمینه‌های جذب حقیقی‌ها در بورس تهران را بررسی می‌کند. در واقع، آنچه می‌تواند رونق واقعی را به بورس برگرداند بازگشت پرشور سهامداران حقیقی به این بازار است؛ در این خصوص، کارشناسان بر این باورند که کماکان ریسک‌پذیری پایین و عدم اطمینان به تحولات اقتصادی- سیاسی در میان این دسته از سهامداران وجود دارد که در کنار فرصت‌های امن سرمایه‌گذاری، ورود سهامداران خُرد را دشوار کرده است. با این حال، کارشناسان معتقدند تحریک واقعی اقتصاد از سوی دولت، حمایت بیشتر حقوقی‌ها از بورس و رفع ابهامات موجود در این بازار از جمله عواملی هستند که در کوتاه‌مدت می‌توانند مسیر بازگشت حقیقی‌ها به بورس را تسهیل کنند، هرچند هر کدام از این اقدامات با معضلات و مشکلاتی نیز مواجهند. 

واکسینه شدن سهامداران به رفع تحریم‌ها
رفتار بازار سهام این روزها در نقطه عطفی قرار دارد که گمانه‌زنی‌های بسیاری را میان کارشناسان و بعضا سهامداران خرد به‌وجود آورده است. نماگر شاخص کل که از ابتدای سال با نوسان‌های قابل توجهی همراه بود در روزهای اخیر به مرحله‌ای رسیده که به‌زعم بسیاری از کارشناسان پایین‌ترین سطح در رقم شاخص است. بررسی عملکرد شاخص از ابتدای سال نکات قابل توجهی را در خود دارد که در توضیح آن می‌توان بیان کرد که بورس تهران همزمان با دو مرحله جدی مذاکرات هسته‌ای (مذاکرات لوزان نیمه اول فروردین و مذاکرات وین در تیرماه) با رشد‌های بزرگی همراه شد که امید بسیاری را برای ورود به مرحله رونق در میان سهامداران به وجود آورد. در این بین مرحله سوم که بسیاری از سهامداران انتظار جهش بزرگ را در شاخص داشتند در ماه مهر و همزمان با دستور اجرای عملی برجام و رفع تحریم‌های هسته‌ای بود.در این زمان بررسی روند بازار حاکی از آن است که شاخص به مهم‌ترین مرحله مذاکرات هسته‌ای واکنشی نشان نداده و نتوانست رشد چندانی داشته باشد. در تایید این موضوع، بررسی «دنیای اقتصاد» از میزان جست‌وجوهای انجام شده در اینترنت نشان می‌دهند رابطه کاملا مستقیمی در دو دوره بیانیه لوزان و اعلام توافق هسته‌ای بین کلیدواژه «توافق هسته ای» و «بورس» وجود دارد که بیان می‌کند در این دوران، همزمان با حساسیت نتیجه مذاکرات هسته‌ای، سرمایه‌گذاران اخبار مربوط به بورس را نیز بیشتر پیگیری می‌کردند. این در حالی است که پس از اعلام توافق هسته ای، همزمان با افزایش حساسیت تایید «برجام»، نحوه دنبال کردن اخبار بورس توسط سرمایه‌گذاران تغییر محسوسی نداشته است. این موضوع تاکید می‌کند بحث رفع تحریم‌ها دیگر اثر روانی چندانی بر بازار سهام نمی‌گذارد و شاید نخستین نشانه‌ها از اثرات واقعی لغو تحریم‌ها بتواند بار دیگر سهامداران را به گشایش‌های هسته‌ای امیدوار کند.

تسهیل مسیر رشد بورس
با توجه به افزایش اطمینان به رفع تحریم‌های هسته ای، اعلام دولت درخصوص اجرای برنامه‌های ضد رکودی در بخش‌های مختلف اقتصادی و همچنین رفع نگرانی‌ها از گزارش‌های 6 ماهه به نظر می‌رسد زمینه برای رشد بازار سهام یا حداقل عدم ریزش آن مهیا شده است. در این میان اما، با اینکه این مولفه‌ها هر کدام خو‌ش‌بینی‌هایی را به وجود آورده اما پیش‌بینی اثر واقعی برجام در میان‌مدت، وجود ابهامات و عدم برنامه‌ریزی دقیق در برنامه‌های خروج از رکود باعث شده تا رونق پرقدرت بازار سهام هنوز مشاهده نشود. از سوی دیگر، عامل مهمی که همواره به‌عنوان یک پارامتر اثر‌گذار بر شاخص مطرح است تغییر در قیمت‌های جهانی است. در یک‌سال اخیر، بسیاری از صنایع مطرح بورسی تحت تاثیر تغییر در این قیمت‌ها با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بودند. در این خصوص هرچند گمانه زنی کارشناسان بین‌الملل نشان می‌دهد این قیمت‌ها به کف قیمتی رسیده‌اند اما کماکان سیگنالی برای رشد مداوم آن نیز دیده نمی‌شود. بنابراین این موضوع نیز نمی‌تواند در کوتاه‌مدت موجب رشد بازار سهام شود. 

برآیند این عوامل سبب شده حجم معاملات در بازار سهام پایین باشد که با وجود عدم افت قیمت‌ها نتوانسته رشد پرشتاب قیمت‌ها را منجر شود. کاهش حجم معاملات در بازه‌های زمانی مختلف در یک سال اخیر به‌خصوص در شرایط کنونی که انتظار ورود سرمایه‌گذاران بیشتر وجود داشت، این فرضیه را قوت بخشید که سهامداران حقیقی همچنان در فضای بی اعتمادی قرار داشته و ریسک‌پذیری پایین در رفتار آنها موج می‌زند. بنابراین، تا زمانی که این سهامداران خُرد ورود پرقدرتی در بورس پیدا نکنند نمی‌توان رونق پایداری را در بورس مشاهده کرد. 

ورود حقیقی‌ها در چه شرایطی؟
با توجه به تشریح سیگنال‌های محرک رشد، «دنیای اقتصاد» در این گزارش به بررسی شرایط تسریع ورود حقیقی‌ها با توجه به رفتار این روزهای بازار پرداخته است. در این خصوص، حمایت جدی و مداوم سهامداران حقوقی، تحریک واقعی اقتصاد توسط سیاست‌گذاران دولتی و رفع سریع‌تر ابهامات موجود در صنایع سه مسیر اصلی هستند که می‌توانند موجب بازگشت سریع‌تر اطمینان سهامداران خُرد به بازار سهام شوند. در همین زمینه ایمان مقدسیان، کارشناس بازار سهام در گفت‌وگویی از «چشم‌انداز بازدهی بازار» به‌عنوان محرک ورود حقیقی‌ها یاد کرد و گفت: احتمال ورود سرمایه‌گذاران خُرد با پیش‌بینی بازدهی که برای بازار سهام در مقایسه با بازارهای دیگر وجود دارد همچنان کمرنگ است. در حال حاضر بازار بیش از آنکه به حمایت حقوقی‌ها برای ورود سرمایه‌گذاران خرد نیاز داشته باشد، به خو‌ش‌بینی نیاز دارد که تا حدی بازدهی شاخص را به بازدهی بازار‌های دیگر نزدیک کند.  وی همچنین بیان کرد: در شرایط کنونی در اقتصاد کشور، اوراق بهادار با درآمد ثابت، اوراق صکوک، اسناد خزانه و سلف موازی نفت کوره را داریم که بازدهی حدود 25 تا 26 درصد را دارا هستند. در این شرایط بالطبع بازار سهام نمی‌تواند جذابیت قابل توجهی داشته باشد و ریسک‌پذیری پایین باعث عدم ورود سرمایه‌گذاران خرد می‌شود.  مقدسیان همچنین درخصوص پتانسیل‌های حمایت بازیگران حقوقی از بازار بیان کرد: احتمال اجرایی کردن برجام در سه ماه آینده و افزایش منابع باعث فعال شدن حقوقی‌ها در بازار می‌شود که این امر می‌تواند روی سود و زیان بازار نقش مهمی داشته باشد. البته حقوقی‌ها در روزهای اخیر نیز حمایت‌هایی از سهم‌های خود داشته‌اند. به‌عنوان مثال بازار‌گردان‌های بانک صادرات با وارد کردن 100میلیارد تومان سرمایه در روزهای اخیر توانسته‌اند از سهم‌های خود حمایت خوبی داشته باشند.  وی درخصوص چشم‌انداز بازار و احتمال بازدهی مثبت آن گفت: شاخص در ابتدای سال در سطح 63هزار واحد فعالیت خود را آغاز کرد و در حال حاضر نیز در همان سطح ابتدای سال قرار دارد. در این شرایط اگر بخواهیم بازدهی سالانه بازار سهام را حدود 10درصد در نظر بگیریم انتظار می‌رود که شاخص تا پایان سال به سطح 70هزار واحد برسد. 

کمک دولت؛ اعتماد حقیقی‌ها 
در این میان سلمان نصیرزاده، کارشناس بازار سهام در نظری متفاوت ورود حقیقی‌ها را منوط به حمایت همه جانبه دولت و حقوقی‌ها از بازار می‌داند و می‌گوید: تجربه سال‌های گذشته نشان داده که وزن بیشتر سرمایه‌گذاری در بورس تهران توسط بازیگران حقوقی صورت گرفته است. به همین دلیل هر زمان حقوقی‌ها شرایط بهتری برای سرمایه‌گذاری داشته‌اند بازیگران خرد نیز با رغبت بیشتر به این بازار پیوسته‌اند. 

وی در ادامه بیان کرد: در شرایط رکود فعلی حقوقی‌ها توانایی چندانی برای حضور در بازار ندارند.کمبود منابع و نقدینگی در بسیاری از صنایع، همچنین رکود شدید در عمده بخش‌های اقتصادی کشور باعث غیر‌فعال شدن آنها شده است. بسیاری از بازیگران حقوقی، ماه‌ها است که در انتظار کمک نهاد‌های دولتی به بخش‌های اقتصادی هستند تا بتوانند بار دیگر با انرژی وارد بازار شده و فعالیت کنند.  نصیر‌زاده همچنین بیان کرد: در شرایطی که اقتصاد نیمه دولتی و دولتی بر بازار سهام سایه افکنده است باید ابهامات و موانع موجود در صنایع توسط دولت رفع شود تا به این ترتیب بتوان زمینه و اطمینان بیشتری را برای ورود سهامداران حقیقی ایجاد کرد. وی در پایان بیان کرد: قیمت‌های جهانی تاثیر بسیار زیادی در سیاست‌های دولت دارد، پیش‌بینی اینکه این قیمت‌ها دستخوش تغییرات جدی شود وجود ندارد. با این حال و با توجه به اینکه در حال حاضر دولت می‌تواند به بازار سهام کمک کند پیش‌بینی می‌شود شاخص با حرکتی آرام و‌کم‌نوسان سال 94 را به پایان برساند.

بورس در آرامش پس از گزارش‌های 6ماهه
روز گذشته شاخص بورس برای چندمین روز متوالی با حرکتی آرام همراه و رشد ناچیز 25واحدی را به ثبت رساند. در این بین قرار گرفتن رقم شاخص در سطح 62هزار و 948واحد این احتمال را قوت بخشید تا بار دیگر شاخص در روز‌های آینده به سطح 63هزار واحد برسد. براساس این گزارش طی معاملات روز گذشته بازار سهام نماد معاملات سه شرکت گسترش نفت و گاز پارسیان با 104 واحد، خدمات انفورماتیک با 10 واحد و مخابرات ایران با 8 واحد افزایش بیشترین تاثیر مثبت را در برآورد شاخص کل بورس به نام خود ثبت کردند. در مقابل اما نماد معاملاتی سه شرکت فولاد امیرکبیر کاشان با 21 واحد، سایپا با 16 واحد و پتروشیمی پردیس با 11 واحد بیشترین تاثیر منفی را بر برآورد این نماگر به جای گذاشتند.
 در همین زمینه حجم و ارزش معاملات که روزها است روند کم‌رمقی را طی می‌کند روز گذشته با رشد اندک نسبت به روز قبل همراه شد (28 درصد حجم، 36درصد ارزش)، به‌طوری‌که حجم معاملات به رقم 278میلیون سهم و ارزش معاملات به 576میلیارد ریال رسید.  روز شنبه همچنین نماد‌های «پارسان»، «خساپا»، «خپارس»، «رانفور»،«قمرو»، «شپلی»، «رانفو» و «حکشتی» بازگشایی شدند. در این بین نماد «خساپا» که تعدیل منفی سنگینی را رقم زده بود، امروز با افت 87/ 3 درصدی مواجه شد. در شرایطی که قسمت عمده گزارش‌های 6ماهه شرکت‌ها به بازار ارائه شده است، کارشناسان معتقدند هیجانات بازار به تدریج و با دریافت گزارش‌های 6ماهه شرکت‌ها از بازار رخت برخواهد بست و جای خود را به بازاری منطقی خواهد داد.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد/ 10 آبان 94