شاخص کل بورس تهران دیروز با افت ۳۵/ ۰ درصدی مواجه شد و در سطح ۸۵ هزار و ۵۱۵ واحدی قرار گرفت. هرچند ارزش معاملات افزایش چشمگیری را به نمایش گذاشت، اما بیش از ۵۰ درصد این رقم به معاملات تک‌نماد تازه‌وارد «های‌وب» اختصاص داشت. توقف رشد پرشتاب قیمت‌ها در بازارهای جهانی، برخی نگرانی‌ها از آینده برجام با توجه به اظهارات اخیر دونالد ترامپ، فضای انتظاری در آستانه ارائه گزارش‌های شش‌ماهه شرکت‌ها و سیطره نگاه کوتاه‌مدت میان بورس‌بازان، چهار دلیل عمده ریزش شاخص سهام در جریان معاملات دیروز ارزیابی می‌شوند.

نماگر بورس تهران معاملات روز گذشته را با افت 304 واحدی به پایان رساند تا بازدهی این بازار از ابتدای سال تاکنون به 7/ 10 درصد محدود شود. با وجود رشد ارزش معاملات دیروز بازار سهام اما حدود 53 درصد آن به معاملات سهم تازه‌وارد «های‌وب» اختصاص داشت. به نظر می‌رسد توقف رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی، جو سیاسی ناشی از صحبت‌های اخیر ترامپ، فضای انتظاری برای انتشار گزارش‌های 6 ماهه و غلبه نگاه کوتاه‌مدت و مبتنی بر اخبار، 4 دلیل عمده افت نماگر بورس تهران در جریان معاملات روز گذشته به شمار می‌روند.

 تمرکز معاملات در دو نماد

روز گذشته بازار سهام شاهد رشد ارزش معاملات بود. دیروز سهامداران بورس تهران (با کسر معاملات بلوکی و اوراق مشارکت) حدود 747 میلیون برگه سهم دست به دست کردند که ارزش این مبادلات 203 میلیارد تومان برآورد شد. افزایش ارزش معاملات مربوط به تمرکز داد‌و‌ستدها در دو نماد بود. دو نماد تازه‌وارد «های‌وب» و «چدن» به ترتیب 53 و 10 درصد ارزش معاملات را در اختیار گرفتند؛ بر همین اساس با حذف معاملات این دو نماد ارزش معاملات روز دوشنبه بورس تهران به 85 میلیارد تومان می‌رسد. این شرایط اما مختص معاملات دیروز بورس تهران نبود. نگاهی به آمار معاملات هفته‌های اخیر نشان می‌دهد همواره نمادهای تازه‌وارد در جمع 10 نماد با بیشترین ارزش معاملات قرار داشته‌اند. موضوعی که نشان از پتانسیل بازار سهام برای جذب نقدینگی جدید دارد. در این میان با وجود اینکه تفکری انحرافی، عرضه اولیه سهام یک شرکت را عاملی برای افت قیمتی دیگر نمادهای بورسی می‌داند اما باید توجه داشت بازار خود قادر به شناسایی سهام جذاب بوده و تنها عنوان عرضه اولیه نمی‌تواند عامل حرکت نقدینگی به سمت یک سهم باشد.

در این شرایط اخذ تدابیری از سوی مقامات سیاست‌گذار همچون حذف محدودیت دامنه نوسان، افزایش تعداد عرضه‌های اولیه، افزایش سهام شناور شرکت‌ها و همچنین عدم تحمیل محدودیت فروش به سهامداران عمده می‌تواند علاوه بر کاهش رفتارهای سفته‌بازانه در عرضه‌های اولیه، سبب واقعی شدن قیمت‌ها می‌شود. بر این اساس نه تنها از رفتارهای سوداگرانه در معاملات سهام کاسته می‌شود، بلکه با افزایش عرضه‌های اولیه و همچنین سهام شناور آزاد شرکت‌ها شاهد حفظ نقدینگی جدید در بازار خواهیم بود.

توقف رشد پرشتاب قیمت کالاهای جهانی

با آغاز تعطیلات ملی چین از یکم اکتبر و ادامه این رخداد تا پایان این هفته، روند پرشتاب رشد قیمت‌ها نیز در بازارهای جهانی متوقف شد. قیمت مس روز گذشته افت 3/ 0 درصدی به 6486 دلار در هر تن رسید. بهای آلومینیوم نیز دیروز 5/ 18 دلار کاهش یافت و 2087 دلار در هر تن معامله شد. سرب اما وضعیت متفاوتی را تجربه کرد و با رشد 7/ 1 درصدی به سطوح 2531 دلار در هر تن صعود کرد. بهای روی نیز دیروز با رشد حدود 44 دلاری به 3196 دلار در هر تن رسید. به اعتقاد دو موسسه مالی بزرگ دنیا شامل بانک BofA و BMI روی تا سال 2021 از شرایط مطلوبی برخوردار است. بر اساس این پیش‌بینی‌ها، BofA به قیمت بالای 3000 دلار و موسسه BMI نرخ 2800 دلار را پیش بینی می‌کند. (قیمت‌ها در لحظه تنظیم این گزارش در ساعت 15 دیروز ذکر شده‌اند.)

نگاهی به روند معاملات صنایع بورسی نشان می‌دهد بورس تهران از ابتدای تابستان تاکنون، بیشتر رشد خود را مدیون افزایش قیمت‌ها در بازارهای جهانی بوده است؛ به‌طوری‌که در این بازه زمانی به واسطه رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی، فلزی‌ها و معدنی‌ها بیشترین بازدهی را در کارنامه فصلی خود ثبت کرده‌اند. در این میان هر چند وضعیت کنونی حاکی از توقف رشد پرشتاب قیمت‌ها در بازارهای کالایی است اما قیمت‌های کنونی همچنان بالاتر از بودجه شرکت‌ها بوده و به نظر می‌رسد تداوم این روند نیز وضعیت مثبتی را برای شرکت‌های کامودیتی‌محور (کالایی‌ها) رقم می‌زند. در مجموع به نظر می‌رسد شرایط مذکور تردیدهایی را در میان فعالان بازار سهام ایجاد کرده است. در عین حال ادامه تعطیلات ملی چین تا 9 اکتبر و همچنین نشست حزب کمونیست چین از ۱۸ اکتبر می‌تواند بر روند آتی قیمت‌ها در بازارهای جهانی تاثیرگذار باشد.

نگرانی‌های برجامی در بورس تهران

سخنان اخیر ترامپ طی روزهای اخیر جوی سیاسی بر فضای اقتصاد ایران تزریق کرده است. هر چند سخنان رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر احتمال خروج آمریکا از برجام طبیعتا اقتصاد و در صدر آن بازار سهام را تهدید می‌کند اما واقعیت این است که خروج آمریکا از این توافق هسته‌ای به معنای لغو برجام و بازگشت ایران به تحریم‌های گذشته نیست؛ چرا که آمادگی کشورمان و همچنین اظهارات مقامات اروپایی نشان می‌دهد که برجام می‌تواند حتی بدون حضور آمریکا ادامه یابد. در نتیجه دستاوردهای برجامی برای کشورمان احتمالا پا بر جا خواهند ماند. نمونه این امر بی‌تفاوتی بورس تهران و رشد 488 واحدی نماگر این بازار در نخستین روز معاملاتی پس از صحبت‌های رئیس‌جمهور آمریکا بود. همان‌طور که گزارش پیشین «دنیای اقتصاد» تحت عنوان «سیگنال ترامپی به بورس تهران» عنوان شد، درخصوص سرنوشت برجام سه سناریوی سریال ادعاهای توخالی ترامپ، خروج یک‌سویه آمریکا از برجام و پایان عمر برجام محتمل است. احتمال لغو برجام هر چند بسیار اندک ارزیابی می‌شود اما در صورت وقوع به معنای بازگشت به دوره تحریم بوده و تبعات متفاوتی بر بازار سهام کشورمان در کوتاه‌مدت و بلندمدت خواهد داشت. در این میان اما از دیدگاه کارشناسان سیاسی خروج یک‌طرفه آمریکا از برجام محتمل‌ترین سناریو پیش‌رو است که در صورت وقوع نهایتا می‌تواند چشم‌انداز مثبت ناشی از این تفاهم‌نامه را کمرنگ کند و به نظر نمی‌رسد واکنش شدید بازار سهام را در پی داشته باشد.

بورس در انتظار گزارش 6 ماهه

همان‌طور که بارها مورد تاکید قرار گرفته است، این گزارش‌های 6 ماهه هستند که می‌توانند به‌عنوان محرک جدی گروه‌های بزرگ بازار سهام ظاهر شده و سوخت جدید رشد بورس را فراهم آورد. از ابتدای مهرماه تاکنون شاهد انتشار بخش زیادی از گزارش‌های ماهانه روی سامانه کدال بودیم. روندی که طی هفته‌های آینده ادامه خواهد یافت. این گزارش‌ها از آنجا برای سرمایه‌گذاران و فعالان بازار از اهمیت برخوردار است که حاوی نکات مهمی از عملکرد شرکت‌ها است. به عبارتی دیگر، در گزارش‌های شش ماهه شرکت‌های بورسی، درآمد عملیاتی شش ماه نخست سال مشاهده می‌شود که می‌تواند مبنای تحلیل پیش‌بینی درآمد هر سهم این شرکت‌ها که در روزهای پایانی مهرماه منتشر می‌شود، قرار گیرد. بر این اساس در بازه یک ماهه باقیمانده تا انتشار پیش‌بینی شرکت‌ها بر اساس عملکرد شش ماهه، می‌توانیم شاهد رفتاری بر مبنای تحلیل از سوی معامله‌گران به واسطه انتشار گزارش‌ عملکرد شش ماهه باشیم.

در حال حاضر گزارش‌های ماهانه ارسال شده روی سامانه کدال، حکایت از وضعیت مناسب شرکت‌ها به ویژه فلزی – معدنی دارد. شرایطی که به دنبال آن انتظار می‌رود در 6 ماهه شاهد تعدیل مثبت این شرکت‌ها باشیم. از روند معاملات این روزهای بورس تهران نیز می‌توان چنین استنباط کرد که فعالان بازار در انتظار انتشار گزارش‌های 6 ماهه بوده و تا حدودی دست از خرید و فروش سهام کشیده‌اند. در این میان با توجه به شرایط حاکم بر بازارهای جهانی طی ماه‌های گذشته، احتمالا شاهد گزارش‌های مناسبی از شرکت‌های کالایی خواهیم بود. با این وجود باید دید این شرکت‌ها تا چه میزان در استفاده از فضای پررونق بازارهای جهانی موفق عمل کرده‌اند.

غلبه نگاه کوتاه‌مدت بر معاملات سهام

در حال حاضر به نظر می‌رسد عمده فعالان بورسی به دنبال کسب سودهای زودبازده بوده و پس از شناسایی سودهایی هرچند اندک به جمع فروشندگان سهام می‌پیوندند. در عین حال نظرسنجی پیشین «دنیای اقتصاد» از 200 فعال بورس تهران نشان داد که بیش از 60 درصد معامله‌گران بازار سهام، با تاثیرپذیری از اخبار منتشر شده حول شرکت‌های بورسی به خرید و فروش می‌پردازند. هر چند این وضعیت در تمامی بازارها مشاهده می‌شود، اما میزان واکنش به اخبار و عدم توجه به تحلیل در بورس تهران نامشخص است. بر این اساس به نظر می‌رسد در شرایط کنونی گروهی که تحت تاثیر اخبار وارد گردونه معاملات می‌شوند، نقشی غالب داشته و همین امر سبب شده است تا بازار سهام نوسانات نامشخصی را تجربه کند.

در بازار چه گذشت؟

همان‌طور که اشاره شد، در داد‌و‌ستدهای روز گذشته شاخص کل بورس تهران 304 واحد (معادل 35/ 0 درصد) افت کرد و به رقم 85 هزار و 515 واحد رسید. در عین حال روز گذشته حدود 74 درصد از ارزش معاملات در اختیار 10 نماد قرار گرفت. در این میان نماد معاملاتی شرکت‌های داده‌گستر عصرنوین، تولیدی چدن‌سازان، سرمایه‌گذاری خوارزمی، سایپا و پالایش نفت تهران بیشترین ارزش معاملات این روز بورس تهران را تجربه کردند.

بررسی روند صنایع بورسی در روز گذشته نیز نشان از افزایش تقاضا در گروه‌های کوچک‌تر سهامی دارد. به‌طوری که از 38 ‌صنعت مورد بررسی، شاخص 27 صنعت با افت و تنها شاخص 6 صنعت با رشد همراه بوده است (شاخص 5 صنعت بدون تغییر ماند). در این میان خودرویی‌ها با تحمیل زیان 3/ 3 درصد به سهامداران خود در قعر جدول بازدهی روز گذشته صنایع بورسی قرار گرفتند. در آن سوی بازار اما گروه اطلاعات و ارتباطات با تک‌نماد «های وب» رشد 9/ 3 درصدی را تجربه کرد و عنوان پربازده‌ترین صنعت روز گذشته بورس تهران را در اختیار گرفت. در عین حال بیشترین حجم و ارزش معاملات نیز به این صنعت تازه‌وارد بازار سهام اختصاص پیدا کرد.

قندی‌ها که طی روزهای اخیر با تفکر سنتی بتای منفی (رابطه معکوس با شاخص کل) مورد توجه معامله‌گران قرار گرفته‌اند، روز گذشته نیز به دلیل عواملی همچون عدم افزایش نرخ شکر برخلاف روند هر ساله در مسیر اصلاح قرار گرفتند به‌طوری که از 12 نماد فعال در این گروه تنها یک نماد معاملات خود را در بازه مثبت به پایان رساند.

روز گذشته پس از گروه اطلاعات و ارتباطات، بیشترین حجم و ارزش معاملات در اختیار نمادهای زیرمجموعه گروه خودرو و ساخت قطعات قرار گرفت. در این میان باید توجه داشت رشد خودرویی‌ها در گرو افزایش جریان ورود نقدینگی است. این جریان گاه به واسطه حمایت حقوقی‌ها حاصل می‌شود. روز گذشته «خساپا» به‌عنوان بزرگ‌ترین نماد این گروه شاهد تغییر مالکیت 6/ 1 میلیارد تومانی به نفع معامله‌گران حقوقی بود.

همچنین بورس تهران روز دوشنبه در مجموع شاهد تغییر مالکیت حدود 34 میلیارد تومانی به نفع معامله‌گران حقوقی بود. در این میان نماد معاملاتی شرکت‌ داده‌گستر عصرنوین بیشترین مشارکت بازیگران حقوقی را به خود دید. بررسی تغییر مالکیت این شرکت طی روز معاملاتی گذشته حکایت از جابه‌جایی بیش از 234 میلیون سهم «های وب» به ارزش 18 میلیارد تومان از سوی بازیگران حقیقی به حقوقی‌ها دارد. پس از «های‌وب» نیز «شتران» شاهد بیشترین تغییر مالکیت به نفع معامله‌گران حقوقی به ارزش یک میلیارد تومان بود. در آن سوی بازار نماد معاملاتی شرکت تولیدی چدن‌سازان شاهد بیشترین تغییر مالکیت سهام به نفع حقیقی‌ها بود. بر این اساس دیروز حدود 33 میلیون سهم «چدن» به ارزش 794 میلیون تومان از معامله‌گران حقوقی به سبد سهام پرتفوی حقیقی‌ها منتقل شد.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد