چگونه وارد بازار بورس شویم؟
اگر قصد سرمایه گذاری دربورس را دارید، اول مطمئن شويد كه هدف سرمايه گذارى بلندمدت است و شما نمى توانيد مثل بانك ها، به راحتى به پولتان دست پيدا كنيد. بنابراين پولى را وارد بورس كنيد كه مربوط به پس اندازتان باشد. در اين حالت اگر مثلاً ۵ ميليون تومان پس انداز داشتيد، ۵۰ تا ۶۰ درصد آن را سهم بخريد و بقيه پس اندازتان را در بانك نگه داريد.هرگز در سرمايه گذارى هاى خود تندروى نكنيد. دليلى ندارد كه شما خودرو و يا مسكن خود را براى سرمايه گذارى در بورس بفروشيد. اگر شنيده ايد كه مى گويند سرمايه گذارى در مسكن، خودرو و موبايل ديگر بازدهى ندارد، منظورشان اين نيست كه اصلاً خانه نخريد و موبايل هم نداشته باشيد. بلكه منظور اين است كه پول و سرمايه خود را صرف خريد كالاهاى سرمايه اى مازاد از نياز خود نكنيد. مثلاً اگر چند فيش موبايل داريد به نظر من به كار بيهوده اى دست زده ايد.بنابراين مى توانيد يك فيش را براى استفاده خودتان نگه داريد و بقيه را بفروشيد و پولش را در بورس سرمايه گذارى كنيد. يا اگر زمين و ملك اضافه داريد، آن را بفروشيد و سهام بخريد. براى سرمايه گذارى در بورس، اول بايد از بين كارگزاران فعال در بورس تهران يك نفر را انتخاب كنيد. فهرست كارگزاران را اداره اطلاع رسانى بورس تهران چاپ و منتشر کرده است. بعد از انتخاب كارگزار، بايد با او ملاقاتى داشته باشيد و كارگزار شما مى تواند مشاور شما هم باشد، اما حرف نهايى را شما خواهيد زد.
بايد عادت كنيد كه در بورس، توصيه پذير نباشيد، راه خودتان را برويد، تجربه كنيد و لذت ببريد. بورس اوراق بهادار، بازاري است كه زنده است. جان دارد و هر روز بزرگ تر مي شود. شما هم سعي كنيد متناسب با آن هر روز بزرگ تر شويد. اينكه برخي از دوستان توقع دارند كه بقيه به آنها كمك كنند، قدري خنده دار است. اصولاً سعي كنيد به شايعات گوش نكنيد و بلندمدت فكر كنيد. نبايد عجله كرد. بايد ايستاد و ريسك كرد و در نهايت لذت برد. هميشه يادتان باشد. هيچ نسخه كتابي؛ هيچ تجربه شخصي و هيچ رهنمود علمي نمي تواند شما را در بورس تهران، راهنمايي كند. پس بهتر است در اين بزرگراه با تفكر و تأمل حركت كنيد. بله بعضي وقت ها لازم است خلاف جريان آب شنا كنيد يا با چراغ خاموش در بزرگراه برانيد، اما در اين مورد مطمئن باشيد كه هر رويداد در بورس تهران، تحليل خاص خود را مي طلبد. بنابراين دنبال روشي باشيد كه شما را هميشه به روز و به اصطلاح «آپ ديت» نگه دارد. استفاده از روزنامه و سايت هاي اينترنتي مرتبط، قطعاً به شما كمك خواهد كرد.فقط كافي است از طريق موتورهاي جست وجوگر اينترنتي، به دنبال «بورس و سهام» بگرديد. حداقل فهرست ۵۰ وبلاگ و وب سايت به شما معرفي خواهد شد كه مي تواند قسمتي از اطلاعات مورد نياز شما را تأمين كند.اين تازه اول كار است.
چرا افراد سرمایه گذاری می کنند؟
مردم برای اینکه آینده مطمئن تری داشته باشند،مازاد درآمد خودرا پس انداز می کنند. پس انداز به طورقطع در بالابردن انگیزه زندگی وامیدبه آینده تاثیرگذارخواهدبود.اما تجمع پول یا دارایی دریک نقطه نمی تواند یک تصمیم عاقلانه باشد چراکه با انباشته کردن پول نمی شود روی حفظ ارزش آن حساب کرد.کسانیکه از تصرف در پس اندازهای خود دست می-کشند یعنی مصرف جاری خود را به تعویق می اندازند انتظار دارند که در آینده مبلغ بیشتری نسبت به مقدار اولیه دریافت کنند و بتوانند بیشتر مصرف کنند. به عبارت دیگر افراد سرمایه گذاری می کنند تا از پس اندازهای خود "بازدهی" را که نتیجه به تعویق انداختن مصرف است، به دست آورند. آنها خواهان نرخ بازدهی هستند که در طول زمان، نرخ مورد انتظار تورم و عدم اطمینان در پرداختهای آینده را جبران کند.
سرمایه گذاری چیست؟
سرمایه گذاری عبارت است از ارزش فعلی پول در یک دوره زمانی به منظور کسب عایداتی (بازده) در آینده که به سرمایه-گذاری برای زمان دریافت وجوه، نرخ مورد انتظار تورم و عدم اطمینان در پرداختهای آتی پاداش می دهد. سرمایه گذار می تواند یک فرد، دولت، یک صندوق بازنشستگی یا یک شرکت باشد . همچنین این تعریف شامل انواع سرمایه گذاری ها می شود مانند سرمایه گذاری شرکت ها بر روی تجهیزات و دستگاه ها و سرمایه گذاری توسط افراد بر روی سهام، اوراق قرضه، کالاهای با دوام و یا زمین و مستغلات . پس در هرشرایطی، سرمایه گذار میزان مشخصی واحد پولی را در زمان فعلی جهت کسب عایدات (بازدهی) آتی که از هزینه های جاری بیشتر است، مبادله می کند.
نرخ مبادله بین مصرف آینده (ارزش آتی پول) و مصرف جاری (ارزش فعلی پول) نرخ خالص بهره است.
در یک سرمایه گذاری بدون ریسک (عدم اطمینان در پرداخت ها وجود ندارد) نرخ بازده مورد نیاز سرمایه گذار برابر با نرخ خالص بهره ای است که تحت عنوان "خالص ارزش زمانی پول" نامیده می شود و با افزایش تقاضا برای قرض گرفتن وعرضه وجوه از محل پس اندازها این نرخ افزایش می یابد. این نرخ بهره در بازار سرمایه از مقایسه پس اندازهای موجود و تقاضا برای مصرف اضافی (قرض) در یک زمان معین، به وجود می آید به عنوان مثال اگر بتوانیم 100 واحد پول از درآمد امروز را با 104 واحد پول از درآمد ویژه آینده مبادله کنیم در این صورت نرخ خالص مبادله یعنی ارزش زمانی پول با فرض سرمایه گذاری بدون ریسک و ثابت بودن قیمتها، 4درصد خواهدبود.
اگر سرمایه گذاران انتظار داشته باشند که قیمتها تغییر کند و تورم وجود داشته باشد در این صورت به نرخ بازده بالاتری نیاز دارند به عنوان مثال اگر انتظار تورم و افزایش قیمت با نرخ 2درصد داشته باشیم در این صورت نرخ بهره اسمی و یا بازده مورد نیاز به جای 4درصد، 6 درصد است.همچنین اگر در پرداخت های آینده ابهام وجود داشته باشد، نرخ بهره مورد نیاز فرد میزانی است که از خالص ارزش زمانی پول به علاوه نرخ تورم تجاوز می کند. این بازده اضافی مورد نیاز که به نرخ بهره اسمی اضافه می شود را صرف ریسک می گویند.
صرف ریسک + نرخ تورم + نرخ بهره = نرخ بازدهی مورد نیاز سرمایه گذاران
روی چه گزینه یا گزینه هایی سرمایه گذاری کنیم؟
برای انتخاب صحیح باید میزان ریسک و بازده را برای هر یک از گزینه های سرمایه گذاری برآورد و ارزیابی کرد. بنابراین باید بدانیم که چگونه می توان نرخ بازده و ریسک را در یک سرمایه گذاری به درستی اندازه گیری کرد. برای این منظور ابتدا باید راه های تعیین ریسک و بازده و نیز معیارهای نرخ ریسک و میانگین بازده واقعی را برای دارایی ها بررسی کنیم. اولین معیار نرخ واقعی بازده هر سرمایه گذاری، دوره زمانی سرمایه گذاری است. بعد می پردازیم به اینکه چگونه میانگین نرخ بازده واقعی را برای هر سرمایه گذاری در دوره های زمانی متفاوت اندازه گیری کنیم. سومین مورد، میانگین نرخ بازده برای یک سبد اوراق بهاداراست. با معرفی معیارهای نرخ بازده واقعی،معیارهای ریسک را برای مجموعه بازده های واقعی نشان می دهیم( یعنی واریانس و انحراف معیار).
تحلیل روندهای بازار سرمایه با چه روش هایی صورت می گیرد؟
به طور کلی دو روش یا دیدگاه برای سرمایه گذاری در سهام وجود دارد. روش اول بر مبنای تکیه بر اخبار، شایعات و جو بازار است. در بورس، شایعه و خبر از جنس یکدیگرند. شایعه خبری است که صحت و سقم آن معلوم نیست .
خبر می تواند کاملا موثق یا نسبتآ موثق و نزدیک به شایعه باشد. حتی اخبار رسمی منتشر شده از سوی شرکت ها نیز ممکن است تعدیل شوند. بسیار دیده شده که پس از اعلام افرایش سود از سوی شرکت ها، پس از مدتی، کاهش سود اعلام شده است. بنابراین درجه اعتبار زمانی حتی اخبار رسمی و موثق نیز معلوم نیست. بدین لحاظ تصمیم مبتنی بر خبر و شایعه با تغییر خبر و شایعه تغییر می کند. این در حالی است که در سیستم فعلی داد وستد سهام در بورس، خرید و فروش سهام عاری از مشکلات خاص خود نیست و اجرای دستورات خرید و فروش تابع پارامترهای بسیار ناشی از محدویت های اشاره شده سیستم کنونی است. دستورات ممکن است زمانی اجرا شوند که نتیجه مطابق با آنچه انتظار داشته ایم نباشد. در این روش باید به دنبال اخبار و شایعات که صحت آنها تصادفی است دوید. در نتیجه یک روز برای یک سهم صف خرید است و فردا صف فروش. ریسک سرمایه گذاری با این روش بسیار بالاست. اما ممکن است کسانی سود بسیار زیادی هم ببرند. در مقابل کسان دیگر به شدت زیان می کنند. اکثر سرمایه گذاران بورس سهام ایران که تنها به اطلاعات خام معاملات و اطلاعیه ها دسترسی دارند، بر مبنای این روش عمل می کنند. حا ل آنکه سرمایه گذاری در سهام برمبنای تکیه صرف بر شایعات، اخبار و اطلاعات خام و بدون توجه به روندها و اطلاعات پردازش شده ، یک استراتژی و مشی پر ریسک بوده و قابل اطمینان نیست.
روش دیگر مبتنی بر تحلیل اطلاعا ت پردازش شده در قالب روندها، شاخص ها و پارامترها در یک افق زمانی بلند مدت تر است. این روش ممکن است متکی بر دیدگاه نظریه مدرن پورتفولیو یا دیدگاه فاندامنتال یا تکنیکال باشد. می توان ترکیبی از آنها را هم استفاده کرد . به هر حال تکیه بر اطلاعات پردازش شده و تحلیل روندها و پارامترها در افق زمانی بلند مدت تر است. در روش دوم از اخبار و شایعات صرفنظر نمی شود. بلکه به آنها در قالب تحلیل و مطالعه انجام شده نگاه می شود و اینکه چه اندازه می تواند تحلیل و ارزیابی انجام شده را تغییر دهد. سرمایه گذاری بر مبنای روش و استراتژی مشخص یک مزیت دیگر هم دارد. در طول زمان شناخت و اشراف سرمایه گذار نسبت به سهام و بازار سرمایه و روندها به نحو ساخت یافته افزایش می یابد. در حالی که با دویدن به دنبال اخبار وشایعات و تصادفی عمل کردن، محمل و ظرفی برای افزایش شناخت نخواهد بود.
چگونه می توان سبد سهام تشکیل داد؟
برای تشکیل یک سبد بهینه و مطالعه شده از سهام ضوروی است قدم های زیر برداشته شود:
۱- انتخاب صنایع برتر
۲- تعین درصد تخصیص سرمایه گذاری به هر صنعت در سبد
3-انتخاب یک یا چند سهم در هر صنعت انتخاب شده و تعین درصد هرسهم
صنایع برتر با بررسی مشخصه هایی مانند زیر انتخاب می شوند:
۱- روند فروش شرکتها در آن صنعت – متوسط رشد فروش شرکتها در صنعت در چند سال گذشته
۲- روند سوددهی شرکتها درآن صنعت – متوسط رشد سود شرکتها در صنعت طی چند سال گذشته
۳- متوسط حاشیه سود شرکتها در صنعت
۴- روند عرضه و تقاضا در صنعت – رقابت داخلی و خارجی - قیمت محصولات نسبت به بازارهای بین المللی
۵- بازدهی و ریسک شرکتها در صنعت در چند سال گذشته و متوسط آنها
براساس مطالعه مشخصه های فوق چند صنعت برای سرمایه گذاری در آنها انتخاب می شود. تعداد صنایع بستگی به مبلغ موجود برای سرمایه گذاری و اینکه در زمان مطالعه چند صنعت با مشخصه های قابل قبول وجود داشته باشد، دارد. اکنون با توجه به مطلوبیت هر صنعت بر اساس نتایج بررسی شاخص های ذکر شده ، درصد تخصیص سرمایه به هر کدام تعین می شود. برای اینکار می توان از مدل های بهینه سازی سبد سهام مانند مدل های مارکوویتز و شارپ استفاده کرد که محاسباتشان بر مبنای بازدهی و ریسک سرمایه گذاری در چند سال گذشته است. این مدل ها را که بر اساس و مبنای نظریه مدرن پورتفولیو ساخته شده اند در سایت های اینترنتی مانندhttp://www.solver.com/ می توان پیدا کرد.
تئوري مدرن برتفوليو يك نگرش كل گرا به بازار سهام است. این نظریه برخلاف روش های تکنیکال یا فاندامنتال ، به مجموعه سهام در سبد یا در بازار توجه دارد. به عبارت دیگر دیدگاه این نظریه ماکرو در مقابل دیدگاه میکرو است. همچنین در ایجاد یک سبد سهم ، ارتباط ریسک و بازده سهام با یکدیگر اهمیت دارد. بنابراین تاکید بر مجموعه سبد سهام و ترکیب بهینه آنهاست تا تحلیل هر سهم به تنهایی . این دیدگاه متکی به محاسبات آماری و ریاضی است . اطلاعات ﭘایه مورد نیاز برای محاسبات در این نظریه ، بازده سهام در سال های گذشته است. اگر بازده مجموعه سهام مورد نظر را در چند سال گذشته داشته باشیم، که بهتراست حدود 10 سال یا بیشتر باشد ، آنگاه می توانیم سایر متغیرهای وابسته دیگر را توسط مدل بهینه سازی و مبانی ریاضی و آماری مربوط، محاسبه کنیم. با استفاده از مدلهاي بهينه سازي و با استفاده از نظريه مدرن پرتفوليوMPT مي توان سبدهاي سهامي ساخت كه داراي كمترين ريسك نسبت به بازده مورد انتظار و يا داراي بيشترين بازده نسبت به ريسك مورد انتظار باشد.
هري ماركوويتز استاد دانشگاه شيكاگو كه همراه با ويليام شارپ استاد دانشگاه استانفورد جايزه نوبل را بخاطر ارايه نظريه مدرن پرتفوليو به خود اختصاص داد، روشي ابداع كرد كه در آن ريسك يك سبد سهام تابعي ازواريانس هر سهم، كوواريانس آن با سهام ديگر و درصد سهم در سبد است. بازده سبد سهام ميانگين بازده سهام در سبد است. براي محاسبه ريسك سبد، واريانس هر سهم و كوواريانس آن با سهام ديگر بايد حساب شود. ويليام شارپ براي سادگي محاسبات روش ديگري ابداع كرد. در اين روش بازده هر سهم از دو بخش بدست مي آيد. بخش اول حاصل ضرب بازده بازار و ضريبي بنام بتا است. بخش دوم مستقل از بازار است.
با توجه به درصد در نظر گرفته شده برای هر صنعت منتخب، یک، دو یا سه سهم یا شرکت در هر صنعت انتخاب می شود و درصد مربوط به صنعت بین آنها تقسیم می گردد. سهام برتر در هر صنعت علاوه بر مشخصه های بالا با مطالعه موارد زیر انتخاب می شوند:
۱- ترکیب سهامداران شرکت
۲- ارزش بازار شرکت
۳- میزان نقد شوندگی شرکت
ملاحظه می شود که برای سرمایه گذاری بر اساس روش و تحلیل نظام مند و نه بر مبنای شایعات و اخبار و اطلاعات خام ، به اطلاعات پردازش شده در چند سطح است. در سطح اول می توان از متوسط رشد فروش ، رشد سود ، حاشیه سود ، بازدهی و ریسک شرکت ها درصنایع محتلف یا کوواریانس بازدهی شرکت ها و صنایع نسبت به یکدیگر نام برد. در سطح بعدی رتبه بندی شرکت ها و صنایع بر اساس توابعی از شاخص های عملکردی مانند میزان رشد فروش، رشد سود، حاشیه سود، درصد تحقق پیش بینی های اعلام شده، یک نمونه از اطلاعات پردازش شده کمک کننده به تحلیل و انتخاب سهام است. خروجی مدل های بهینه سازی سبد سهام به شرح گفته شده نیز یک نمونه از اطلاعات پردازش شده در سطوح بالاتر است .
اگر اطلاعات پردازش شده به روز در دسترس سرمایه گذاران باشد، سرمایه گذاری بر اساس عملکرد شرکت ها و صنایع و ارزش واقعی آنها در مقایسه با یکدیگر صورت می گیرد. افزایش قیمت سهام شرکت ها بر اساس عملکرد و ارزش بیشتر صورت می گیرد. در آن صورت نظام اطلاع رسانی ماموریت خود را ایفا می کند و می تواند عملکرد طبیعی بازخوردی خود برای شکل دادن به عرضه و تقاضا را داشته باشد و از قدرت شکل دهی ساختگی شایعات، اخبار و معاملات مصنوعی به عرضه و تقاضای سهام کاسته خواهد شد. هر اندازه اطلاع رسانی در بورس کامل تر باشد به همان میزان از نیاز به مداخله تصنعی برای کنترل عرضه و تقاضا و معاملات کاسته خواهد شد. میزان مداخله مستقیم در قیمت ها و معاملات و قدرت شایعات و معاملات ساختگی معیاری است که نسبت مستقیم با عدم کفایت اطلاع رسانی در بورس سهام دارد.
اگر یک سرمایه گذار بخواهد بدون تکیه بر شایعات و بر مبنای یک روش علمی و تحلیلی در بورس سهام ایران سرمایه گذاری کند، چگونه می تواند اطلاعات به روز و پردازش شده را برای کار خود تهیه کند؟
در حال حاضر پاسخ رضایت بخشی برای این سئوال وجود ندارد. اگرهم یک سرمایه گذار بتواند به دشواری بسیار اطلاعات مورد نیاز خود را شخصا فراهم آورد و سهام با ارزش واقعی را تشخیص دهد، در شرایطی که عرضه و تقاضای اکثریت بازار از شایعات و جوسازی ساختگی تبعیت کند، تشخیص و تحلیل او مفید نخواهد بود.