با تایید جزئیات بسته ارزی که «دنیای اقتصاد» ۱۰ روز پیش رونمایی کرده بود، امروز آرامش به فضای بازارهای کشور بازگشت. به این ترتیب، پول‌های تازه به سمت بورس به‌عنوان بازاری غیرسفته‌بازی حرکت کردند و دلار و سکه افت محسوسی را به ثبت رساندند. بنابراین، شاخص بورس با جهش ۴۸۸۰ واحدی رکوردی تازه را به ثبت رساند و بازدهی خود را از ابتدای سال از ۳۸ درصد فراتر برد. اقبال سهامداران عموما در نمادهای صادرات‌محور قابل رصد بود و همین امر باعث شد تا ارزش معاملات خُرد به رقم بی‌سابقه بیش از ۱۳۰۰ میلیارد تومان برسد. در بازار ارز اما، با وجود تلاش‌های بسیاری که سفته‌بازان برای حفظ سطح ۱۰ هزار تومانی انجام دادند، نرخ‌ها با بیش از ۵۰۰ تومان کاهش مواجه شدند. قیمت سکه نیز در مسیری کاهشی سطوح کمتر از سه میلیون و چهارصد هزار تومان را نیز تجربه کرد. نکته قابل‌توجه آنکه نرخ دلار در بازارهای مختلف به یکدیگر نزدیک شدند که نشان از حرکت ارز به سمت ثبات بیشتر است. همچنین، انتظارات از بازار سکه کاملا کاهشی است و فعالان این بازارها معتقدند با آزاد شدن معاملات ارز پس از اجرای بسته جدید، تمرکز تقاضا از سکه برداشته شده و همین مساله موجب ریزش بیشتر قیمت سکه خواهد شد.

بورس تهران با درخشش سهام بزرگ و ارزمحور بازار روز تاریخی دیگری را با جابه‌جایی رکوردهای قبلی پشت‌سر گذاشت. شاخص کل سهام در پایان معاملات دیروز جهش ۴ هزار و ۸۸۰ واحدی را به نمایش گذاشت و با قرار گرفتن در سطح ۱۳۳ هزار و ۳۲۸ واحد، رکورد دیگری را در کارنامه بورس تهران به ثبت رساند. همراه با جهش بیش از ۸/ ۳ درصدی نماگر اصلی سهام، ارزش معاملات نیز به رقم چشمگیر یک‌هزار و ۳۷۰ میلیارد تومانی رسید تا به این ترتیب شاهد یک روز تاریخی برای بازار سهام باشیم. استقبال گسترده سرمایه‌گذاران طی چند روز گذشته به دنبال امیدهای ارزی رقم خورد و با مهر تایید رئیس‌کل جدید بانک مرکزی در شامگاه یکشنبه‌صورت نهایی به خود گرفت. اجرای سیاست جدید ارزی که مبتنی بر انتقال ارز صادرات غیرنفتی به بازار دوم است نه‌تنها باعث تقویت پول ملی و کاهش التهاب در بازارها شده، بلکه چشم‌انداز سودآوری سهام شرکت‌های صادرکننده بورس تهران را به‌شدت دستخوش تغییرات مثبت می‌کند. تقاضای گسترده برای سهام شرکت‌هایی که به نوعی به تغییرات نرخ ارز وابسته‌اند نیز از این منظر قابل توضیح است.

پیش‌بینی‌های ارزی محقق شد

همانطور که انتظار می‌رفت بورس تهران با رونمایی از بسته جدید ارزی به رکوردهای تازه‌ای طی دادوستدهای دیروز دست یافت. پس از ۱۰ روز انتظار، سرانجام رئیس کل جدید بانک مرکزی دعوت بازارها برای شناورسازی نرخ ارز صادرکنندگان غیرنفتی را اجابت کرد. عبدالناصر همتی در گفت‌وگوی تلویزیونی یکشنبه‌شب ضمن تشریح جزئیات بسته ارزی، خبر شناورسازی ارز شرکت‌های پتروشیمی، فولادی و معدنی که محل گمانه‌زنی‌های بسیاری طی یک هفته اخیر بود را تایید کرد. طی چهارماه گذشته با حبس بخش عمده‌ای از ارزها به سامانه نیما و تحمیل نرخ‌های دستوری به عرضه‌کنندگان ارز معاملات بازارها با ابهام و التهاب دنبال شد. اما پس از انتشار خبر «پمپاژ دلارهای غیرنفتی به بازار دوم» از سوی روزنامه «دنیای‌اقتصاد» در ابتدای هفته قبل، موج انبوهی از تقاضا در بازار سهام شکل گرفت که این روند تا تایید نهایی خبر ادامه یافت. در این دوره که برخی رسانه‌ها در بوق شایعات می‌دمیدند، فعالان اقتصادی، خاصه سهامداران چشم‌به‌راه اخبار موثقی از سیاست‌های ارزی بودند تا مطابق با انتظارات و همسو با رفتار معاملاتی آنها باشد. در واقع، فضای حاکم بر بازارها در این دوره ملغمه‌ای از ریسک و فرصت‌های نهفته در سیاست ارزی بود که ساختار کلیه بازارها را دستخوش تغییر می‌کرد. به همین دلیل بازار گمانه‌زنی‌ها پیرامون تصمیمات ارزی روزبه‌روز گرم‌تر می‌شد اما همچنان سرمایه‌گذاران مشتاقانه در خرید سهام مشارکت کردند. در نهایت پس از انتظار چندین روزه بازار سهام مزد خود را گرفتند و بنا بر تصمیم جدید دولت، ارز صادرکنندگان غیرنفتی بورس تهران به بازار دوم منتقل شد.

به این ترتیب، ارز شرکت‌هایی که تا به حال ملزم به عرضه در سامانه نیما بودند از شمول این طرح خارج و می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را در بازار دوم بفروشند. با توجه به پیشینه معاملات بازار ثانویه که نرخ‌های بالای ۷ هزار و ۵۰۰ تومان را برای دلار ثبت کرده و اختلاف فاحش آن با نرخ نیمایی ارز، سودآوری بخش عمده‌ای از سهام وابسته بورسی افزایش چشمگیری خواهد یافت. این تصمیم از این جهت که تبلور تصحیح خطاهای قبلی و تمکین دولت به سازوکار بازار است، نه‌تنها بازار ارز و سکه را به آرامش فراخواهد خواند بلکه نقدینگی قابل‌توجهی را از بازارهای سفته‌بازانه به سمت سهام سرازیر خواهد کرد. این جریان که در معاملات چند روز اخیر با صف‌های طویل برای خرید در بازار خودنمایی می‌کرد طی معاملات دیروز به اوج خود رسید.

دستیابی به رکوردهای تازه

معاملات دیروز با تشکیل صف‌های طولانی خرید در بیش از ۱۰۰ سهم بزرگ بازار آغاز شد. ارزش صف‌های خرید در مرحله پیش‌گشایش دادوستدهای دیروز به رقمی بیش از یک‌هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان رسید که عمدتا میل به خرید سهام گروه‌های پتروشیمی، فلزات، معدنی‌هاو صنعت پالایشی داشت. در این بین، حدود ۳۰۰ میلیارد تومان در صف خرید سهام پتروشیمی‌پارس و پتروشیمی‌زاگرس قرار داشت که به‌خوبی ماهیت اثرگذار سیاست جدید ارزی بر سودآوری صنایع بورسی را نمایان می‌کند. جریان تغییر مالکیت نیز حاکی از اشتیاق زایدالوصف سهامداران حقیقی برای خرید سهام است. این دسته از فعالان سهام در پایان معاملات دیروز حدود ۴۷۰ میلیارد تومان سهم به ارزش دارایی خود افزودند که از رکوردشکنی دیگر در بورس تهران حکایت دارد. بر اساس اطلاعات موجود چنین خالص خریدی از سوی سهامداران حقیقی در تاریخ معاملات بورس تهران سابقه ندارد. مجموعه شرایط حاکم بر بازار به گردش یک‌هزار و ۳۵۰ میلیارد تومانی سهام انجامید تا زنجیره رکوردشکنی‌های بازار کامل شود. به‌طور کلی، بیش از ۵ هزار و ۲۲۰ میلیارد تومان سهم از آغاز رالی شاخص کل(ابتدای هفته قبل) بین معامله‌گران بورسی دست‌به‌دست شده است که بر بنیاد انتظارات سهامداران از افزایش نرخ ارز نشات گرفته است و انتظار می‌رود که طی روزهای آتی هم تداوم یابد. در این دوره که یکی از طلایی‌ترین ادوار فعالیت بورس تهران به‌شمار می‌رود شاخص کل تنها در ۸ روز کاری پیاپی ۲۳ درصد افزایش یافته است که به مثابه رکورد جدید برای این بازار و پیام‌آور خوش‌یمنی برای کل اقتصاد است.

شرط تداوم رونق

پیام دیگر رکوردشکنی‌های بازار و رشد توامان شاخص سهام و ارزش معاملات از ورود پول‌های تازه به بازار حکایت دارد اما به‌نظر می‌رسد که جنس این پول‌ها طی چند روز گذشته عمدتا خاستگاه «بومی» داشته است. به بیان دیگر، درست است که پول‌های تازه‌واردی وارد چرخه سهام شده اما حجم نقدینگی در کل بازارها ارقام بالاتری است که در صورت ورود به بازار سهام می‌توان به رونق پایدار سهام اطمینان داشت.چنانکه گفته شد بهای سهام شرکت‌های ارزمحور بازار خصوصا شرکت‌های زیرمجموعه صنایع شیمیایی، فلزات اساسی و معدنی‌ها در این بازه کوتاه ۸ روزه بین ۲۵ تا ۵۰ درصد افزایش داشته‌اند. حجم و ارزش معاملات روزانه نیز در این بازه زمانی بسیار بیشتر از متوسط آن در چند ماه اخیر است. بنابراین این پرسش مطرح می‌شود که آیا رشد قیمت‌ها ناشی از ورود نقدینگی جدید به بازار سهام است؟ بررسی جریان نقدینگی با توجه به ارزش ریالی بیش از ۴ هزار میلیارد تومانی صف خرید پتروشیمی پارس در روزهای اولیه و همچنین عدم شکل‌گیری یک روند پرتقاضا در تمام نمادها و گروه‌های بورسی، از وجود یک نقدینگی بالقوه و هوشمند برای شروع یک روند صعودی حکایت دارد. از سویی دیگر، نزدیک شدن به موسم دور نخست تحریم‌ها و سردرگمی اقتصادی در شرایط فعلی، صحبت از ورود نقدینگی ناآشنا با بازار سهام را چندان منطقی جلوه نمی‌دهد.بنابراین، با توجه به تخصیص موشکافانه نقدینگی به سهام در صنایع مختلف به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت سختگیری سرمایه‌گذاران درخصوص خرید سهم با اتکا به مولفه‌های تحلیلی چون رشد قیمت سهام، میزان ارتباط آن باصادرات و پتانسیل سودآوری تا حد زیادی افزایش یابد. در این صورت، ادامه روند یکدست رشد قیمت سهام شرکت‌ها حتی با وجود ارزندگی نسبی کمی دشوار به نظر می‌رسد. حال، باید دید قدرت نقدینگی جامعه بورسی تا چه اندازه است و پس از آن با اعمال سیاست‌های ارزی و برقراری آرامش نسبی در بازارها، تا چه میزان نقدینگی مردم عادی به سمت بورس جذب می‌شود.با وجود اینکه احتمال استراحت یا اصلاح قیمت‌ها پس از رالی قدرتمند وجود دارد اما ورود نقدینگی‌های غیربومی یا ناآشنا با مختصات بازار سهام ضامن پایداری رونق بازار است که با ادامه این روند و عمومیت‌یافتن بازده قابل‌توجه سهام و هدایت منطقی آن می‌تواند موج مجددی از ورود نقدینگی‌های جدید به بازار را رقم بزند.

همگام با صنایع

بررسی معاملات دیروز از دریچه صنایع نیز از رشد شاخص ۱۶ گروه بورسی در پایان معاملات دیروز حکایت دارد. پربازده‌ترین سهام دیروز متعلق به گروه تامین برق و گاز بودند که افزایش ۵/ ۸ درصدی شاخص این صنعت را رقم زدند. گروه فلزات اساسی نیز به لطف رشد ارزش سهام اغلب شرکت‌های این گروه افزایش ۷/ ۶ درصدی شاخص را ثبت کرد. بازگشایی درخشان نماد معاملاتی فولاد خراسان و جهش بیش از ۳۶ درصدی بهای سهم این شرکت نه تنها در شاخص این گروه اثر مثبت قابل‌توجهی داشت بلکه عامل حمایت ۴۸۷ واحدی از شاخص کل بازار شد و پس از نماد هلدینگ خلیج فارس در رتبه دوم این فهرست قرار گرفت. دیگر گروه‌های مرتبط از جمله شرکت‌های چندرشته‌ای یا هلدینگ‌ها و پالایشی‌های و پتروشیمی‌ها نیز رشد شاخص حدود ۵ درصدی را به نمایش گذاشتند. در نقطه مقابل، در حالی که فضای غالب بازار متمرکز بر بزرگان کالایی بود ۲۰ صنعت بورسی در جریان دادوستدهای دیروز با افت شاخص به کار خود پایان دادند. گروه‌های زراعت، محصولات چوبی و چاپ و تکثیر به‌ترتیب عنوان بیشترین افت شاخص صنایع را به نام خود ثبت کردند. سیمای دیگر صنایع کوچک بازار نیز در روز جولان صادرکنندگان بازار سهام منفی بود. سهام خودرویی، سیمانی، غذایی، قندی و دارویی که یا با فشار هزینه ناشی از افزایش نرخ ارز روبه‌رو خواهند شد یا از مزیت کمتری نسبت به سهام کالایی بازار برخوردارند، در ردیف سهام کم اقبال قرار گرفته‌اند و به نظر می‌رسد که بخشی از پول‌های هوشمند از این صنایع به سمت کالایی‌ها سرازیر شده است. اهرم ارزی شرکت‌های صادرکننده کالایی به‌حدی قوی است که حتی صنایعی که مجوز افزایش نرخ محصول هم گرفته‌اند مهجور و در حاشیه ماندند و سرمایه‌گذاران تمایلی برای خرید سهام آنها نشان ندادند. در بین این صنایع، قندی‌ها و انبوه‌سازی‌ها بیش از سایر گروه‌ها تحت فشار سنگین عرضه قرار گرفتند و قیمت سهام آنها به‌طور دسته‌جمعی کلاهش یافت.

رکوردشکنی حقیقی‌ها در خرید

در بالا اشاره شد که در جریان معاملات دیروز مالکیت ۴۷۰ میلیارد تومان از سهام به سمت پرتفوی معامله‌گران حقیقی بازار تغییر یافت که در نوع خود یک رکورد تاریخی است. در واقع، سهامداران حقیقی به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای در دادوستدهای دیروز خریدار سهام بودند تا فروشنده. جالب‌تر این است که ۱۰۰ میلیارد تومان از این تغییر مالکیت تنها در نماد معاملاتی پتروشیمی پارس رقم خورده است. پتروشیمی پارس و فولاد مبارکه اصفهان طی روزهای اخیر بیش از سایر نمادها مورد اقبال سهامداران به‌ویژه معامله‌گران حقیقی بازار قرار داشتند. تداوم این روند در روز گذشته نه تنها ارزش معاملات این دو سهم را به نزدیکی ۴۰۰ میلیارد تومان رساند بلکه بیشترین خالص خرید حقیقی‌ها نیز در این دو نماد صورت گرفت. مروری بر فهرست خالص خرید فعالان خرد بازار از اقبال این بازیگران به سهام گروه‌‌های پتروشیمی و فلزات حکایت دارد. به‌طور کلی، رشد شاخص صنایع در روز گذشته همبستگی بالا با میزان تقاضای سهامداران حقیقی در این گروه‌ها را نشان می‌دهد.

تعدد وقفه‌ها با نوسان‌های ۲۰ تا ۵۰ درصدی

در حالی که رشد فزاینده قیمت‌ها ادامه دارد شاهد بروز وقفه در جریان معاملات هستیم. با شروع رالی شاخص سهام و رشد متوالی قیمت‌ها طی هفته قبل بسیاری از نمادهای به دلیل افزایش ۲۰ درصدی قیمت متوقف شدند. این روند در دو روز گذشته به دامنه نوسان ۵۰‌درصدی قیمت‌ها نیز سرایت کرده است و نماد معاملاتی شرکت‌های مورد اقبال بر اساس آخرین دستورالعمل اجرای معاملات بورس تهران متوقف می‌شوند.از بین نمادهای پرتقاضای دیروز، پتروشیمی زاگرس که پس از پتروشیمی پارس سنگین‌ترین صف خرید را تجربه می‌کرد به محض بازگشایی و رشد حداکثری قیمت سهم متوقف شد. دلیل این توقف نیز افزایش ۵۰ درصدی قیمت عنوان شد.در مجموع، از معاملات روز یکشنبه شاهد توقف برخی نمادها به دلیل افزایش ۵۰ درصدی بهای سهم بودیم. نماد معاملاتی پالایش نفت تبریز در جریان معاملات روز یکشنبه و نماد گروه صنعتی سپاهان، پتروشیمی فن‌آوران و پتروشیمی زاگرس نیز با آغاز دادوستدهای دیروز به دلیل افزایش ۵۰ درصدی قیمت متوقف شدند. مطابق بند یک ماده ۱۷ مکرر دستورالعمل اجرای معاملات، در صورتی‌که قیمت پایانی سهم طی ۱۵ روز معاملاتی متوالی در دامنه عادی نوسان قیمت، بیش از ۵۰ درصد افزایش یا کاهش داشته باشد، بورس موظف است در اولین زمان ممکن از لحاظ فنی نماد معاملاتی را متوقف کرده و از ناشر درخواست برگزاری کنفرانس اطلاع‌رسانی کند. نماد معاملاتی حداکثر پس از ۲ روز کاری با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد.

بازگشت ناموفق «وبصادر»

نماد معاملاتی بانک صادرات پس از طی توقف دو روزه در میانه معاملات دیروز به تابلوی معاملات بازگشت و ارزش سهامش رشد ۲۰ درصدی را ثبت کرد. رشد قابل‌توجه بهای سهم بانک صادرات در حالی رقم خورد که وضعیت صنعت بانکی بورس تهران چندان جالب‌توجه نیست. برابر بررسی‌ها، جهش بهای سهم این بانک در خلال معاملات دیروز ناشی از ثبت خرید ۲۵۰ میلیون سهمی تنها از سوی یک کد حقوقی بود که ۹۸ درصد خریدهای دیروز این سهم را به نام خود ثبت کرد. همزمان با حمایت مالک حقوقی از این سهم، فروشندگان برای عرضه سهام خود در صف نشستند، به‌طوری که نماد معاملاتی بانک صادرات در پایان معاملات دیروز با صف فروش به کار خود پایان داد. سرانجام ترکیب بین تعداد فروشنده و خریدار در معاملات این سهم و جهش نامتعارف و خلاف‌عادت قیمت آن به ابطال معاملات آن طی روز گذشته انجامید.

زوایای پنهان  بسته ارزی

به نظر می‌رسد که با وجود رونمایی از بسته ارزی همچنان برخی جزئیات این بسته برای سهامداران بورس تهران معلوم نیست. رئیس کل بانک مرکزی در اظهارات یکشنبه‌شب خود از جزئیات بسته ارزی از جمله مساله آزادسازی نرخ خوراک پتروشیمی‌ها یا آزادسازی قیمت‌گذاری انواع محصولات فروش داخلی در بورس کالا سخنی به میان نیاورد. شواهد امر حاکی از آن است که بسته ارزی هنوز در مراحل اولیه خود به سر می‌برد و برای تکمیل زوایای پنهان آن نیازمند زمان هستیم. اما توضیحات عبدالناصر همتی ساختار کلی ماجرا را تا حد زیادی مشخص کرده است. اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی به کالاهای اساسی و عدم تخصیص ارز دولتی به دیگر کالاها به‌طور ضمنی مسیر سیاست‌گذار را مشخص می‌کند. بنابراین در مورد نرخ خوراک انتظار آزادسازی در آینده‌ای نزدیک وجود دارد هرچند هنوز حرفی از آن به‌طور مشخص به میان نیامده است. از سوی دیگر، معاملات بورس کالا نیز همچنان بر مبنای نرخ رسمی انجام می‌شود. این نحوه نرخ‌گذاری از فروردین ماه سال جاری مسائل و مشکلات بسیاری، هم در زمینه کاهش سود تولید و هم افزایش رانت به وجود آورده و از سمت مقابل در کاهش قیمت مصرف‌کننده تقریبا بی‌تاثیر بوده است. ضمن اینکه قوانین و محدودیت‌هایی که وزارت «صمت» برای خریداران بورس کالا مشخص کرده نیز چندان کارآمد نیست. در این شرایط افزایش محدودیت‌ها بر عرضه‌کننده محصولات با کاهش دامنه رشد قیمت فروش شدیدا جای سوال دارد. دیروز ۵ دسته از محصولات فولاد مبارکه برای تحویل در پاییز در بورس کالا عرضه شد که همگی در سقف مجاز ۵ درصدی قیمت معامله شدند. دستورالعمل پیشین وزارت «صمت» در رابطه با تعیین نرخ پایه محصولات بر مبنای نرخ دلار رسمی به خودی خود بحث‌برانگیز بود که اکنون با کاستن از دامنه نوسان قیمتی نیز همراه شده است. حال انتظار می‌رود که با اجرای سیاست جدید ارزی و هماهنگی و مطابقت سایر سیاست‌ها با نرخ‌های جدید بسته جدید ارزی به زودی شاهد تغییر در ساختار معاملاتی بورس کالا باشیم.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد