بررسی شاخص بهای تولید‌کننده در آذرماه نشان می‌دهد که سطح قیمت‌ها از مبدأ کاهش یافته است. براساس گزارش بانک مرکزی، نرخ تورم ماهانه در آخرین ماه پاییز به رقم منفی ۵/ ۴ درصد رسیده، رقمی که در حدود یک سال و نیم اخیر در آمارهای تورم ماهانه کمترین مقدار بوده است. مطابق این آمارها، نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه نیز در آذر ماه با کاهش ۱۰ واحد درصدی نسبت به ماه قبل از آن، به کمتر از ۵۴ درصد رسیده است. تورم تولید‌کننده، یک تورم پیش‌نگر محسوب می‌شود؛ به این معنی که تغییرات این شاخص با یک وقفه زمانی، به بازار مصرف منتقل خواهد شد. کاهش سطح عمومی قیمت‌ها در مبدأ، باعث می‌شود که فشار قیمتی به بازار مصرف کاهش یابد و در نتیجه نرخ تورم مصرف‌کننده در ماه‌های آتی، از جانب سطح قیمت تولید، فشار کمتری احساس کند. «ثبات نرخ ارز در ماه‌های اخیر»، «تعدیل شاخص بهای تولید‌کننده» و «وجود رکود در بخش صنعت» را می‌توان سه عامل موثر در کاهش شاخص بهای مصرف‌کننده در آذرماه تلقی کرد. در میان گروه‌های اصلی، تورم منفی بخش صنعت مهم‌ترین اثر را در بازگشت نرخ شاخص کل ایفا کرده است؛ گروهی که از لحاظ ضریب اهمیت نیز نصف وزن شاخص کل را تشکیل می‌دهد.

شاخص بهای تولید‌کننده در آخرین ماه پاییز عقب‌نشینی کرد. نرخ ماهانه تورم پیش‌نگر آذرماه به میزان منفی ۵/ ۴ درصد گزارش شده است. «روند اصلاحی نرخ تورم تولید‌کننده»، «ثبات نسبی نرخ ارز» و «رکود بخش صنعت» مثلث عقبگرد تورم پیش‌نگر را تشکیل داده است. کاهش نرخ تورم تولید‌کننده باعث کاهش فشار روی تورم مصرف‌کننده در ماه‌های آتی خواهد شد، البته آمار شاخص مصرف‌کننده با اطلاعیه بانک مرکزی، تا اطلاع ثانوی منتشر نخواهد شد. بانک مرکزی، پس از آن که از انتشار آمار شاخص بهای مصرف‌کننده صرف‌نظر و انتشار آن را تا اطلاع ثانوی متوقف کرد، آمار شاخص بهای تولید‌کننده را در آذرماه منتشر کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که شاخص بهای تولید‌کننده در آذرماه سال‌جاری به ۹/ ۱۷۳ رسیده است. با این آمار شاخص تولید‌کننده در آذرماه عقبگرد داشته و نسبت به ماه قبل افت ۵/ ۴ درصدی را پشت‌سر گذاشته است. به بیان دیگر، تورم ماهانه تولید‌کننده در آخرین ماه پاییز منفی ۵/ ۴ درصد بوده است. آخرین بار که نرخ تورم ماهانه شاخص بهای تولید‌کننده منفی بود به خردادماه سال ۱۳۹۶ باز می‌گردد، در این ماه نرخ تورم ماهانه منفی ۶/ ۳ درصد گزارش شده بود. نرخ تورم ماهانه در ماه‌های اخیر، روند پرنوسانی داشته است، این در حالی است که از سال ۹۲ تا تابستان سال ۹۷، روند باثباتی در این نرخ مشاهده می‌شد؛ در‌حالی‌که در خردادماه نرخ تورم ماهانه تنها ۵/ ۲ درصد بود، اما در تیرماه سال‌جاری این رقم به ۳/ ۱۰ درصد رسید. در مهرماه سال‌جاری نرخ تورم ماهانه شاخص بهای تولید‌کننده ۵/ ۱۱ درصد گزارش شد که بیشترین رقم طی ۵ سال اخیر بوده است. اما در آبان از سطح تورم ماهانه کاسته شد و به رقم ۵/ ۳ درصد رسید. آخرین آمار در آذرماه نیز نشان می‌دهد که نرخ تورم ماهانه به سطح منفی رسیده است.

دلایل منفی شدن نرخ تورم

منفی شدن نرخ تورم ماهانه را می‌توان به سه دلیل دانست:‌ عامل نخست اصلاح نرخ تورم در ماه آذراست. نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در ماه‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته و این روند در آذرماه اصلاح شد. دلیل دوم ثبات نرخ ارز در ماه‌های اخیر است. این ثبات باعث شد که کالاهای تولیدی با نوسان قیمتی کمتری روبه‌رو شوند و در نتیجه از سطح نرخ تورم تولید‌کننده کاسته شده است. دلیل سوم را نیز می‌توان وجود رکود و کاهش تقاضا، در شرایط کنونی دانست. جدیدترین آمارها نیز از رشد منفی اقتصادی در سه ماه نخست سال‌جاری خبر می‌دهند، از سوی دیگر نیز مراکز معتبر پیش‌بینی کردند که نرخ رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۷ به سطح منفی برسد. از سوی دیگر، گروه صنعت که مهم‌ترین گروه شاخص بهای تولید‌کننده بوده و معرف تغییرات قیمت در بخش تولیدات صنعتی است در آذرماه دارای رشد منفی ۵/ ۹ درصدی بوده است، روندی که مهر تاییدی بر وجود رکود در اقتصاد کشور و بخش صنعت است.

کاهش فشار بر تورم مصرف‌کننده

نرخ تورم تولید‌کننده یک تورم پیش‌نگر محسوب می‌شود؛ به‌نحوی‌که تغییرات این تورم با یک وقفه زمانی به تورم مصرف‌کننده منتقل می‌شود و حکم یک دیده‌بان را برای تورم مصرف‌کننده دارد. البته برخی از پژوهش‌ها در سال‌های گذشته تاکید کردند که شاخص بهای تولید‌کننده و شاخص بهای مصرف‌کننده دارای سبد مشترک قابل‌توجهی است و بخشی از تغییرات تورم تولید‌کننده در همان ماه منعکس می‌شود. البته به نظر می‌رسد این موضوع که در آذرماه منعکس نشده است. زیرا در آذرماه نرخ تورم ماهانه تولید‌کننده منفی بوده، این در‌حالی‌که به نظر می‌رسد نرخ تورم ماهانه مصرف‌کننده بالای ۴ درصد بوده است. بنابراین نرخ تورم مصرف‌کننده و تولید‌کننده در آذرماه همسو با یکدیگر حرکت نکردند. البته کاهش نرخ تورم تولید‌کننده در ‌آذرماه باعث می‌شود که نرخ تورم مصرف‌کننده در ماه‌های آتی از سمت هزینه‌های تولیدی فشار کمتری را احساس کند.

کاهش تورم نقطه‌به‌نقطه

کاهش شاخص بهای تولید‌کننده در آذرماه باعث شد که نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه نیز کاهش یابد. بر اساس آمارهای بانک مرکزی نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در آذرماه به ۹/ ۵۳ درصد رسید که این رقم در ماه قبل ۳/ ۶۳ درصد گزارش شده بود. بنابراین طی یک ماه حدود ۱۰ واحد درصد از نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه کاسته شد. این روند بیشترین کاهش نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در ۵ سال اخیر بوده و سابقه نداشته که در یک ماه ۱۰ واحد درصد از نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه کاهش یابد. نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه تولید‌کننده در فروردین‌ماه سال‌جاری در سطح ۱۲ درصد قرار داشت که این رقم تا شهریور ماه به سطح ۴/ ۴۴ درصد رسید. این روند افزایشی تا ماه دوم پاییز نیز ادامه داشت، اما تغییر مسیر تورم نقطه‌به‌نقطه در آذرماه اتفاق افتاد و باعث شد که از سطح تورم نقطه‌به‌نقطه کاسته شود.

تداوم افزایش تورم متوسط

تورم نقطه‌به‌نقطه تغییرات شاخص بهای تولید‌کننده در یک ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل را در نظر می‌گیرد، این در حالی است که تورم متوسط دارای حافظه ۲۴ ماهه است و تغییرات تورم را در ۱۲ ماه منتهی به آذرماه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ارزیابی می‌کند. در نتیجه کاهش شاخص تورم تولید‌کننده در آذرماه باعث نشده که در روند افزایشی تورم متوسط خللی ایجاد کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در آذرماه نرخ تورم متوسط تولید‌کننده به رقم ۲/ ۳۰ درصد رسیده است. در آبان ماه نرخ تورم متوسط تولید‌کننده ۵/ ۲۶ درصد ثبت شده بود. اگر روند کاهشی نرخ تورم تولید‌کننده در دی ماه نیز تداوم داشته باشد، می‌توان شاهد چرخش تورم متوسط در ماه‌های آتی نیز بود.

صنعت در رکود

گزارش شاخص بهای تولید‌کننده از ۸ گروه اصلی تشکیل شده است. این گروه‌ها بر اساس نوع فعالیت دارای ضریب اهمیت هستند. به‌عنوان مثال گروه صنعت (ساخت) با ضریب اهمیت ۴۸ درصد حدود نیمی از وزن شاخص را در اختیار دارد و تغییرات قیمتی این گروه اثر قابل‌توجهی در روند شاخص دارد. نکته جالب این که این گروه دارای کمترین نرخ تورم ماهانه و بیشترین تورم نقطه‌به‌نقطه در مقایسه با هفت گروه دیگر است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در آذرماه نرخ تورم ماهانه گروه ساخت معادل منفی ۵/ ۹ درصد بوده، این در حالی است که نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه این گروه معادل ۶/ ۶۶ درصد بوده است. این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که نوسان قیمتی گروه صنعت در یک سال اخیر بسیار شدید بوده است. کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری که گروه مهم دیگری محسوب می‌شد، دارای تورم ماهانه ۶/ ۲ درصدی بوده و تورم نقطه‌به‌نقطه این گروه نیز حدود ۵۵ درصد ثبت شده است. در بین گروه‌ها هتل و رستوران با ثبت نرخ تورم ۵/ ۳ درصدی بیشترین تورم ماهانه را ثبت کرده است. تورم ماهانه این گروه نیز در آذرماه ۳۵ درصد بوده است. در کنار نوسان قابل‌توجه گروه‌های تورم تولید‌کننده گروه اطلاعات و ارتباطات با ثبت تورم ماهانه ۱/ ۰ درصدی و تورم نقطه‌به‌نقطه ۸/ ۰ درصدی یکی از آرام‌ترین گروه‌های شاخص بهای تولید‌کننده بوده است.