بورس تهران در هفته گذشته با رشد نیم درصدی همراه شد. معاملات بورس طی هفته‌های اخیر با تردید بیشتری دنبال می‌شود با این حال نشانه‌ها از انتظار برای عملکرد فصل پاییز به وضوح در رفتار معامله‌گران مشخص است. از سوی دیگر بازار همچنان عطش اخباری را دارد که در تصورات خود محرک قیمتی سهام است. بر این اساس همچنان بازی‌های هیجانی بورس حتی با قدرت بیشتری در مقایسه با گذشته دنبال می‌شود.

دو ماه تا پایان سال ۹۷ باقی‌مانده است. در این میان متغیرهای متعددی می‌توانند بر رویه قیمتی سهام در ماه‌های آینده اثرگذار باشند. در وهله اول و از نگاه بنیادی مشابه با دوره‌های اخیر عملکرد فصلی شرکت‌ها می‌تواند اثر محسوسی بر رویه قیمتی کوتاه‌مدت سهام داشته باشد. در این میان سایر عوامل به خصوص بازی هیجانی سهام احتمالا به دنبال جوسازی معامله‌گران ادامه داشته باشند.

بورس روی موج گزارش‌های پاییز

عملکرد پاییز برخی شرکت‌ها طی روزهای اخیر روی سامانه «کدال» قرار گرفته است. طی امروز و فردا نیز عمده شرکت‌ها عملکرد فصل سوم سال ۹۷ را منتشر می‌کنند. طی معاملات هفته‌های اخیر انتظار برای عملکرد پاییز شرکت‌ها در رفتار معامله‌گران محسوس است. بر این اساس حتی گروه‌هایی که روی موج‌های هیجانی در مسیر صعودی قرار گرفته‌اند نسبت به اخبار از صورت‌های مالی ۹ ماهه از خود حساسیت نشان می‌دهند. در این خصوص خودرویی‌ها با وجود اینکه خبر افزایش قیمت خودرو به‌صورت رسمی اعلام شد اما با انتظار برای عملکرد ضعیف پاییز در مسیر نزولی قرار گرفتند. در گروه بانکی نیز همچنان معاملات داغ با انتظار برای افزایش سرمایه‌های سنگین ادامه دارد. در این گروه همچنان بازار شایعات داغ است. در سایر گروه‌ها نیز واکنش معامله‌گران به عملکرد پاییز جالب توجه بود. برای مثال عملکردی قابل توجه از یکی از شرکت‌های پتروشیمی نشانه‌ای از رویه رو به بهبود بنیادی این شرکت داشت که با واکنش گرم معامله‌گران همراه بود. این موضوع به اهمیت عملکرد پاییز برای رویه قیمتی سهام در هفته‌های آینده اشاره دارد.

همچنان به نظر می‌رسد گزارش‌ها از گروه‌های مختلف با توجه به انتظارات شکل‌گرفته بتواند بر رویه قیمتی سهام اثرگذار باشد. در این خصوص اجماع تحلیلگران بورسی بر سودآوری شرکت‌ها که در هفته پایانی آذر در روزنامه «دنیای اقتصاد» نیز منتشر شد تا حدودی نشان‌دهنده انتظارات معامله‌گران باشد. با این حال نکته‌ای که وجود دارد همچنان معامله‌گران علاقه چندانی به پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته از سودآوری شرکت‌ها ندارند و بر همین اساس انتشار صورت‌های مالی اثر قابل‌توجه و ناگهانی بر رویه قیمتی سهام می‌گذارد. این موضوع نشان‌دهنده کارآیی پایین بازار سهام کشورمان است. در نتیجه همین موضوع است که امکان کسب سودهای عجیب یا از سوی دیگر زیان‌های سنگین در بورس تهران در مقایسه با بازارهای سهام پیشرفته دیگر اقتصادهای دنیا بیشتر است.

بر‌اساس همین کارآیی پایین بورس تهران است که عملکرد فصلی اهمیت بسیار بالایی پیدا می‌کند و می‌تواند اثرات قابل توجهی را در رویه قیمتی سهام به دنبال داشته باشد. علاوه بر این نوع تحلیلی که در برآورد سودآوری میان بسیاری از معامله‌گران بورسی وجود دارد استفاده از تحلیل‌های ساده خطی است. در این روش میزان سود تا پایان عملکرد ۹ ماهه (سه فصل از چهارفصل سال مالی) بر ۳ تقسیم شده و میانگین سودآوری سه فصل نخست سال به‌عنوان سود فصل پایانی لحاظ می‌شود و همین موضوع نیز ملاک خرید و فروش سهام در نظر گرفته می‌شود. چنین روش‌های ساده‌انگارانه برای تحلیل سودآوری (در حالت دیگر سود هر سهم شرکت در عملکرد واقعی پاییز به‌عنوان برآوردی برای زمستان در نظر گرفته می‌شود) نیز در شکل‌گیری موج‌های پرشتاب عرضه یا تقاضای سهام اثرگذار است.

بر این اساس طی هفته جاری چنین واکنش‌هایی از سوی معامله‌گران نباید چندان عجیب باشد.

نخستین بازی‌ساز بورس در روزهای آتی را می‌توان عملکرد فصلی شرکت‌ها دانست با این حال همچنان باید به سایر عوامل به خصوص در وضعیت کنونی توجه ویژه داشت.

تداوم مسیر سهام بر مدار افزایش سرمایه

یکی دیگر از مواردی که بیش از هر چیز دیگری در ماه‌های اخیر توجه معامله‌گران را به خود جلب کرده است انتظار برای افزایش سرمایه‌های سنگین در سهام است. در این خصوص در گزارش هفته گذشته «دنیای اقتصاد» به «آزمون دارایی‌ها در بورس تهران» اشاره شد. همان‌طور که گفته شد انتظار برای افزایش تعداد شرکت‌هایی که قصد افزایش سرمایه‌های سنگین از تجدید ارزیابی را دارند، وجود دارد. افزایش سرمایه‌هایی که در نگاه ساده به سهام می‌تواند دستاویزی مناسب برای ارزندگی باشد اما با عبور از تحلیل‌های سطحی، تایید ارزندگی سهام به راحتی که در رفتار و ذهنیت معامله‌گران بورس تهران مشاهده می‌شود، نیست. خبر از افزایش سرمایه‌های سنگین که طی هفته‌های اخیر معیار مناسبی برای داغ کردن قیمتی نمادهای مختلف شده است، روز به روز بیشتر می‌شود. در آخرین نمونه این موضوع می‌توان به پیشنهاد افزایش سرمایه حدود ۹ هزار درصدی از سمت یک شرکت از گروه قند و شکر اشاره کرد.

چنین افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی‌ها تنها موید فضای بیمار اقتصاد و دوره‌های تورمی سنگین است که سال‌ها کشور از آن رنج می‌برد. موج افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی و واکنش معامله‌گران به این موضوع در گروه‌های مختلف مانند محصولات کاغذی عامل نگران‌کننده است. برخی از فعالان بورس تهران رویه قیمتی سهام را ناشی از داغ کردن قیمتی به دنبال حضور تیم مدیریتی و سهامداران جدید می‌دانند و برخی نیز به توانایی مدیران جدید اشاره می‌کنند. به هر حال آن‌چه عامل رشد قیمتی سهام شده است دستاویز‌هایی بوده است که تیم مدیریتی جدید در چنین شرکت‌هایی ایجاد کرده است و باید در انتظار کارنامه مدیران در بخش واقعی و انعکاس آن در صورت‌ سود و زیان بود. آنچه در ماه‌های گذشته رخ داده است تنها تلاش برای رشد قیمتی سهام بوده است. بر این اساس کارنامه مدیران این شرکت‌ها در ادامه آمده است که می‌تواند محور اصلی فعالیت سهامداران جدید را مشخص کند؛ تنها به دنبال بازی و داغ کردن سهام یا به دنبال تحولی قابل توجه در شرکت که اثرات آن در قیمت سهام منعکس شود. این موارد نیز نیازمند گذر زمان است زیرا محک برنامه‌های مورد نظری که بعضا از سوی مدیران کنونی این شرکت‌ها مطرح می‌شود نیازمند زمان طولانی و برآورد از کارآیی تیم مدیریتی جدید است. بر این اساس معامله‌گران بورس تهران و خریداران چنین نمادهایی باید به ریسک‌های موجود و احتمال تشکیل حباب قیمتی توجه ویژه داشته باشند.

در گروه‌های مختلف احتمال انجام افزایش سرمایه‌های سنگین وجود دارد. برای مثال در گروه بانکی نیز رشد قیمتی در ماه‌های اخیر کاملا این موضوع را تایید می‌کند. با این حال همان‌طور که در اوایل موج صعودی نمادهای بانکی تاکید شد بانک مرکزی این‌بار نباید تنها خود را موظف به حفظ حقوق سپرده‌گذاران کند بلکه باید مسوولیت دستورالعمل‌های خود در گروه بانکی را بپذیرد و در ارائه این دستورالعمل‌ها دقت کافی به خرج دهد. در این خصوص باید گفت افزایش سرمایه‌هایی که بانک‌ها در برنامه خود دارند از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها (دارایی ثابت یا دارایی‌ ارزی) است. در این شرایط بانک مرکزی باید درخصوص دارایی‌های اصلی بانک‌ها یعنی تسهیلات اعطایی به اشخاص دولتی و غیردولتی نیز همزمان با بررسی افزایش سرمایه احتمالی بانک‌ها توجه داشته باشد. اگر گزارش پیشنهادی هیات‌‌مدیره بانک‌ها برای انجام افزایش سرمایه احتمالی تایید شود به معنی این است که از نظر مقام ناظر بانکی و پولی، بانک‌های موجود در اقتصاد کشور مشکلی در بخش دارایی‌ها ندارند. در نتیجه بانک مرکزی نمی‌تواند در ماه‌های آینده با بهانه موهومی یا منجمد بودن دارایی‌ بانک‌ها، در این مسیر دخالت کند.

بر این اساس بار دیگر تاکید می‌شود ریسک سهامداری در بانک‌ها در مسیر پرشتاب صعودی بر عهده خریداران بوده، زیرا همچنان بانک مرکزی افزایش سرمایه‌های سنگین را تایید نکرده است با این حال اگر بانک‌ها در مسیر افزایش سرمایه قرار بگیرند و این موضوع مورد تایید بانک مرکزی نیز قرار بگیرد، زیان سهامداران به دنبال تغییر رویه احتمالی در آینده از ارزش‌گذاری دارایی بانک‌ها بر عهده بانک مرکزی است.

به هر حال بحث افزایش سرمایه با توجه به رفتار معامله‌گران سهام در ماه‌های اخیر احتمالا در ماه‌های آینده نیز ادامه پیدا کند. با این حال لازم است که خریداران سهام شرکت‌هایی که چنین افزایش سرمایه‌های سنگینی را در دستور کار قرار دارند از اثر این موضوع بر سودآوری شرکت‌ها و همچنین ریسک‌های موجود به‌صورت کامل آگاهی پیدا کنند. به نظر می‌رسد واکنش به افزایش سرمایه‌های سنگین پیمانی نانوشته میان معامله‌گران بورس تهران است که سودهای قابل توجه را برای اشخاصی که در ابتدا موج صعود به سهم وارد می‌شوند در بردارد. با این حال در نهایت می‌تواند به زیان سنگین عده‌ای که از علت مشارکت در سمت خرید چنین سهامی آگاه نیستند، ختم شود.

مسیر سهام در دو ماه پایانی ۹۷

بر این اساس عملکرد فصل پاییز و در ادامه عملکرد ماهانه شرکت‌ها و همچنین ادامه موج‌های خبری از افزایش سرمایه‌های سنگین مهم‌ترین بازی‌سازان بورس درماه‌های باقیمانده سال ۹۷ هستند. با این حال معامله‌گران سهام باید به خطاهای رایج در ارزش‌گذاری شرکت‌ها مانند استفاده از تحلیل‌های ساده خطی برای محاسبه سودآوری زمستان بر اساس عملکرد واقعی پاییز یا خرید چشم‌بسته سهامی که مورد تجدید ارزیابی دارایی قرار گرفته است، توجه ویژه داشته باشند.  باید گفت ر‌وندهای بورس تهران برای سالیان دراز در یک دور تکرار قرار گرفته است و هیچ‌یک از اتفاقات کنونی کشفیات جدید معامله‌گران نیست. بر این اساس در کنار سودهای هنگفتی که از چنین رفتارهای عمدتا هیجانی به خریداران سهام رسیده است باید به زیان‌های سنگین که برای افراد مختلف طی سال‌های گذشته رقم خورده نیز توجه شود.

از دیگر موارد مهم در ماه‌های آینده در اقتصاد کشور رویه نرخ دلار و تصمیم‌گیری بانک مرکزی درخصوص بازار ارز است. به نظر می‌رسد یکی از لازمه‌های ثبات دائمی ارز در اقتصاد ایران، تشکیل بازار و حذف فاصله‌های غیرمنطقی و غیرکارآمد نرخ‌های مختلف ارز است. این موضوع با رصد دقیق سیاست‌های بانک‌ مرکزی قابل ردیابی است. از ماه‌ها قبل و با کاهش تب و تاب دلار در «دنیای اقتصاد» به انتظار برای سیاست نهایی بانک مرکزی و تشکیل بازار متشکل ارزی اشاره شده بود. بر این اساس رفتار سیاست‌گذار ارزی نیز دارای اهمیت است.  همچنین رویه قیمتی بازار جهانی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این خصوص نیز همچنان نگرانی از رکود در بازار جهانی وجود دارد. از طرفی ترامپ نیز به‌عنوان یک مهره اصلی که سکان بزرگ‌ترین‌ اقتصاد جهان را در دست دارد می‌تواند با رفتارهای عجیب خود به نوسانات بازار جهانی دامن بزند. سایه جدال اقتصادهای بزرگ جهان نیز همچنان بر بازار جهانی مشاهده می‌شود و نمی‌توان از این موضوع غافل ماند. با همه عدم قطعیت‌های موجود شاید راه چاره پیش‌رو دنبال کردن رویه قیمتی کالاهای اثرگذار بر بورس تهران در بازار جهانی است.

چهارمین هفته حضور پررنگ حقیقی‌ها

معاملات بورس تهران طی هفته قبل با رشد نیم درصدی شاخص کل پایان یافت. وضعیت متعادل قیمت کالاهای پایه در کنار تقویت جریان اطلاعات، پایه‌های حرکت صعودی را محکم کرد تا شاخص سهام در چهارمین هفته از رشد متوالی خود بازدهی ۶ درصدی را از ابتدای زمستان ثبت کند. در عین حال، جذابیت افزایش سرمایه و تجدید ارزیابی‌ها در بین شماری از معامله‌گران تقاضای قابل توجهی را برای تک‌سهم‌ها یا گروه‌های مستعد به ارمغان آورد. برآیند این عوامل در حضور پررنگ سهامداران حقیقی در سمت خرید نیز انعکاس یافت. سهامداران خرد در هفته گذشته حدود ۱۰۸ میلیارد تومان بر ارزش سهام افزودند تا تغییر مالکیت‌های سهام برای چهارمین هفته پی‌درپی به نام این گروه از فعالان بازار ثبت شود. به این ترتیب آخرین هفته کاری دی‌ماه با حفظ تغییر مالکیت در زمین بازی سهامداران خرد پایان یافت. سهامداران حقیقی در تمام روزهای هفته گذشته غالبا خریدار سهم بودند تا فروشنده. در این هفته نمادهای گروه دارویی، حمل‌ونقل‌ و گروه بانکی در کانون خرید معامله‌گران خرد قرار داشتند. خالص خرید اشخاص حقیقی در جریان معاملات هفته قبل طی روز سه‌شنبه اوج گرفت و حدود ۵۰ میلیارد تومان نقدینگی در مسیر پرتفوی سهامداران حقوقی به حقیقی جابه‌جا شد.