بوی بنزین در تالار بورس

غزال بابایی

قیمت بنزین افزایش یافت و به تبع آن برخی کالاها مانند میوه که به طور مستقیم با حمل‌ونقل در ارتباط است، گران شد. هر چند مقامات دولت از جمله عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، معتقدند تورم پیش‌بینی‌شده ناشی از افزایش قیمت بنزین فقط چهار درصد است، اما در بازار اتفاق دیگری افتاد و برخی کالاها افزایش بیشتری را تجربه کرد. در طول یک سال گذشته بازار سرمایه بیشترین سود را نسبت به بازارهای دیگر به مشتریانش که سهام‌دار این بازار هستند، اعطا کرده است. هرچه هست، دولت با تعیین نرخ جدید حامل‌های انرژی به‌ طور رسمی گامی بزرگ در راستای اجرای قانون هدفمند‌سازی یارانه‌ها برداشته تا به ‌این ترتیب، با استفاده از منابع حاصل از اجرای این مرحله از قانون هدفمندی یارانه‌ها و درآمدهای ناشی از افزایش صادرات مشتقات نفت و محصولات پتروشیمی، چرخ تولید را به عنوان محرک اصلی اقتصاد به حرکت درآورد. حال باید دید این افزایش نرخ‌ها چه تأاثیری بر بازار سرمایه خواهد داشت.

 هرچند پس از اجرای فازهای قبلی هدفمندی یارانه‌ها، عمده شرکت‌های بورسی با افزایش قیمت محصولات نه‌تنها حاشیه سود خود را حفظ کرده‌اند، بلکه از لحاظ قدر مطلق ریالی، سودآوری بیشتری هم به ‌دست آورده‌اند، اما با اعلام نرخ حامل‌های انرژی باید منتظر ماند تأثیر این افزایش را بر شرکت‌های بورسی مشاهده کرد. این موضوع از دو زاویه بر بورس تأثیر خواهد گذاشت؛ یکی از جهت تأثیر بر بدنه اصلی تولید شرکت‌ها و از جنبه دیگر بر هزینه حمل‌ونقل این شرکت‌ها. از سوی دیگر، در این میان همه شرکت‌ها پس از اجرای این طرح به صورت یکسان دچار آسیب نمی‌شوند. این‌که نرخ بنزین چه تأثیری بر بازار سرمایه می‌گذارد، چهارچوب اصلی این گزارش را تشکیل می‌دهد.

صنایع پالایشی، سود و زیان

دکتر حسین نصیری، کارشناس بازار سرمایه، درباره تأثیر افزایش قیمت بنزین بر بازار سرمایه به «وخارزم» گفت: صنایع پالایشی سود بیشتری را نصیب سهام‌داران خود می‌کنند و مهم‌ترین دلیل آن تولید برای عرضه و سود بیشتر در بازار است. اکنون پالایشگاه‌ها اقدام به افزایش ظرفیت تولید خود می‌کنند تا سهم بازار بیشتری را کسب کنند و از آن‌جایی که دولت برنامه صادرات بنزین را دارد، بخشی از بنزین تولیدشده ذخیره‌سازی و مابقی صادر خواهد شد، که این موضوع انگیزه پالایشگاه‌ها را برای تولید افزایش می‌دهد.

به گفته این کارشناس بورس، هرچند بنزین روی همه بازارها، از جمله بازار سرمایه، اثر می‌گذارد، اما باعث افزایش صنایع پالایشگاهی خواهیم شد. ضمن این‌که این رشد قیمت بر قیمت تمام‌شده آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

نصیری در ادامه گفت: از سوی دیگر، افزایش قیمت بنزین روی برخی از شرکت‌های شیمیایی که از بنزین به عنوان مواد مصرفی خود استفاده می‌کنند، تأثیر می‌گذارد. هم‌چنین شرکت‌هایی که مستقیماً با حمل‌ونقل در ارتباط هستند، از این افزایش قیمت تأثیر می‌گیرند، که صنایع سیمان و فولاد بخشی از آن محسوب می‌شوند، که درنهایت افزایش نرخ را به دنبال خواهد داشت. تأثیرات تورمی ناشی از افزایش قیمت بنزین بر شرکت‌های خدماتی اثر منفی خواهد گذاشت و هزینه تمام‌شده خدمت آن‌ها را افزایش خواهد داد. با توجه به رکودی که در کشور ما اتفاق افتاده، اگر تورم کنترل نشود، ممکن است عمق رکود اقتصادی افزایش یابد، اما به طور کلی افزایش قیمت بنزین تأثیر مثبتی در بازار خواهد گذاشت و شرکت‌ها به صورت غیرمستقیم از این مسئله تأثیر می‌گیرند، که درنتیجه باعث افزایش سودآوری آن‌ها خواهد شد.

این کارشناس بازار سرمایه با تأکید بر این‌که فعالان اقتصادی تا حد امکان قیمت کالا و خدماتشان را افزایش نمی‌دهند، گفت: اگر قیمت گاز افزایش پیدا کند، به دلیل این‌که نیروگاه‌های کشور از این سوخت بهره می‌برند، قطعاً نرخ برق نیز بالا می‌رود و افزایش قیمت بنزین تنها در بخش حمل‌ونقل هزینه‌ها را زیاد می‌کند، که اغلب شرکت‌های بورسی امکان کنترل هزینه‌های خود را در این بخش دارند.

نصیری با بیان این‌که افزایش قیمت تمام‌شده کالا باعث افزایش قیمت کالا خواهد شد، تأکید کرد: برخی فعالیت‌های اقتصادی افزایش قیمت خود را به مصرف‌کننده منتقل می‌کنند، که این موضوع تنها در بخش رقابت‌پذیران اقتصادی مشاهده می‌شود و در بخش دستوری اقتصاد که دولت برای آن تعیین تکلیف می‌کند، مانند خودروسازی، سود آن‌ها کاهش می‌یابد و ممکن است زیان‌ده شوند. هرچند قیمت‌گذاری دستوری برای کالاهایی که مردم از کیفیت آن‌ها رضایت ندارند، می‌تواند تا حدی موجب رضایت عموم مردم را به دنبال داشته باشد.

کالاهای پایین‌دستی گران می‌شود

احمد کیمایی اسدی، نایب رئیس کمیسیون پول و سرمایه اتاق بازرگانی تهران، به «وخارزم» گفت: مواد اولیه شرکت‌های پالایشی و پتروشیمی از طریق خط لوله به کارخانه‌ها می‌رسند و قیمت بنزین تا این‌جا بی‌تأثیر است، اما بعد از تولید محصول باید به مراکز توزیع منتقل شوند، که افزایش قیمت بنزین در این بخش تأثیرگذار است.

به گفته وی، افزایش قیمت بنزین در بخش پایین‌دستی نفت تأثیرگذار خواهد بود و قطعاً افزایش نرخ انجام می‌شود. از سوی دیگر، باید توجه داشت صنایع معدنی هم که در بورس فعال هستند، در بخش بالادستی مشمول افزایش هزینه نمی‌شوند، اما در بخش پایین‌دستی که محصول تولیدشده باید عرضه شود، افزایش نرخ اعمال خواهد شد.

کیمایی اسدی با بیان این‌که افزایش قیمت بنزین بر همه بازارها تأثیر می‌گذارد، گفت: شرکت‌ها اغلب از حمل‌ونقل ریلی به دلیل پایین‌تر بود هزینه حمل‌ونقل نسبت به سایر بخش‌ها استفاده می‌کنند، اما در بخش توزیع پراکنده این امکان وجود ندارد. به عنوان مثال، میوه تولید شده و به بازار میوه و تره‌بار رسیده، اما امکان توزیع با کامیون گازوییل‌سوز نیست و باید با وانت‌بارهای بنزین‌سوز جابه‌جا شود. البته باید تأکید کرد افزایش نرخ اثر زیادی روی بازار نخواهد گذاشت، چراکه سهم بنزین در هزینه‌های ترانزیت داخلی کمتر است و آن‌قدر نیست که بازار از آن ترسی داشته باشد.

عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران به نماد بورس اشاره کرد و افزود: افزایش نرخ بنزین تأثیر بر این نماد‌ها نخواهد داشت و نفع و ضرری برای این نماد‌ها ندارد، چراکه دولت نفت را با قیمت فوب خلیج فارس به پالایشگاه‌‌ها می‌دهد و بنزین، گازوییل و سایر مشتقات و فرآورده‌ها را نیز با نرخ فوب خلیج فارس تحویل می‌گیرد. با توجه به این‌که شرکت‌ها در بودجه سال آینده دلار را ۱۱ هزار تومان پیش‌بینی می‌کنند و در تحلیل‌هایشان برای سال آتی با دلار ۱۱۰۰۰ تا ۱۱۵۰۰ هزار تومانی، سود شرکت‌ها ۱۰ درصد بیشتر خواهد شد و شاخص تا محدوده ۳۴۰ و ۳۵۰ هزار واحدی از این نظر امکان رشد خواهد داشت و حدود ۵۰ هزار واحد نیز به دلیل تقسیم سود اردیبهشت تا خرداد رشد می‌کند و پیش‌بینی می‌شود تا ارتفاع ۴۰۰ تا ۴۲۰ هزار واحدی افزایش یابد. هرچند امکان دارد با افزایش قیمت حامل‌های انرژی برخی بنگاه‌ها متضرر شوند و برخی سودآوری داشته باشند، که این امر مستلزم تحلیل درست از وضعیت بازار است.

تأثیر روانی قیمت بنزین بر بازار

عباس آرگون، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، به «وخارزم» گفت: افزایش قیمت سوخت بر بخش حمل‌ونقل تأثیر می‌گذارد و نمی‌تواند تأثیر قابل توجهی بر بهای تمام‌شده شرکت‌های بورسی داشته باشد، زیرا هزینه‌های حمل‌ونقل بخش کوچکی از بهای تمام‌شده را تشکیل می‌دهد، اما این موضوع به لحاظ روانی درنهایت باعث تورم می‌شود، که اگر رابطه تورم و بازدهی بازار را یک رابطه مثبت بدانیم، موجب افزایش سودآوری شرکت‌ها می‌شود، زیرا درآمد شرکت‌ها نیز افزایش پیدا خواهد کرد.

او درباره چگونگی اثر‌گذاری افزایش قیمت حامل‌های انرژی در سرعت بخشیدن به چرخه اقتصادی شرکت‌های بورسی و غیر‌بورسی گفت: مشکلی که هم‌اکنون اقتصاد کشور با آن دست به گریبان است، از یک سو رکود و از سوی دیگر تورم است که افزایش قیمت بنزین می‌تواند محرکی برای بالا بردن گردش چرخه عملیاتی کالایی باشد. هنگامی که هزینه شرکت‌ها افزایش یابد، به تبع آن شرکت‌ها قیمت تولیداتشان را نیز افزایش خواهند داد، که این موضوع می‌تواند به میزان فروش و سودآوری شرکت‌ها کمک کند.

آرگون به درآمد دولت از افزایش قیمت بنزین اشاره کرد و گفت: دولت حدود 30هزار میلیارد تومان از افزایش قیمت بنزین درآمد کسب می‌کند که طبق اعلام مقامات قرار است به عنوان بسته‌های کمک معیشتی به خانوارها پرداخت شود، اما موضوع دیگری هست که خیلی به آن توجه نمی‌شود، و آن هم کاهش مصرف اتفاق‌افتاده و توان دولت برای صادرات بنزین است. از سوی دیگر، دولت یارانه کمتری برای بنزین می‌پردازد و از این محل نیز منتفع خواهد شد، اما در محاسبات مقامات دولت فقط رقم 30هزار میلیارد تومان اعلام می‌شود. اگر دولت می‌توانست بودجه خود را بدون نفت تدوین کند و از محل صادرات بنزین هزینه‌های خود را پوشش دهد، وضعیت اقتصادی کشور روند بهبود را طی می‌کرد.

به گفته آرگون، اکنون برای اقتصادی مثل ایران که تنها بازار سودده آن بازار سرمایه است، تورم مانند سمی مهلک عمل می‌کند و دغدغه اصلی دولت باید کاهش میزان تورم باشد. به این دلیل که اگر کشور همین یک بازار سودده را از دست بدهد، خروج سرمایه از کشور اتفاق می‌افتد، اما هنوز فعالان اقتصادی امید زیادی دارند که مشکلات از درون حل شود.

منبع: فصلنامه وخارزم- زمستان 98